Den Haag, Koninklijke Bibliotheek, ms 131 G 4, f. 69v: Kruisafname (detail) door Antonis Rogiersz. uten Broec

Antonis Rogiersz. uten Broec

Noord-Nederlands boekverluchter, werkzaam in Utrecht en overleden aldaar in 1468-1469. Van der Hoek 2004 toont aan dat Antonis Rogiersz. uten Broec vereenzelvigd kan worden met de anonieme Meester van de Bostonse Stad Gods.

Deze meester ontleende zijn door Marrow gegeven naam aan een door hem verlucht exemplaar van de Civitate Dei (Stad Gods) van Augustinus, dat zich thans in de Public Library in Boston bevindt.

Van de ongeveer 25 handschriften die van zijn hand bewaard zijn gebleven is het exemplaar bewaard in de Koninklijke Bibliotheek te Den Haag onder signatuur 131 G 4 de meest uitzonderlijke.

Den Haag, Koninklijke Bibliotheek, ms 131 G 4, f. 44v: Christus voor Pilatus door Antonis Rogiersz. uten Broec

Dit handschrift bevat 7 bladgrote miniaturen en 28 gehistorieerde initialen op tekstbladzijden, die alle vergezeld gaan van brede geschilderde randen. Vooral de miniaturen die het passieverhaal van Christus illustreren vallen op door hun monumentale, lineaire karakter. De schilder maakte hiervoor gebruik van de composities van een serie prenten van de Meester E.S., een graveur die tussen 1450 en 1467 in het Rijnland werkte (zie bijv. Utrecht 2009, p. 96). Dergelijke overnames uit houtsneden en gravures waren in de 2e helft van de 15e eeuw zeer gebruikelijk onder Noord-Nederlandse verluchters.

Den Haag, Koninklijke Bibliotheek, ms 131 G 4, f. 51v: Geseling door Antonis Rogiersz. uten Broec

Onze meester benadrukt de contouren van de figuren door deze af te zetten tegen grote geponste gouden vlakken – in het geval van de hier afgebeelde kruisafname een brede horizontale gouden band op de achtergrond. Bovendien bevindt zich nog een gouden band rond de gehele miniatuur.

Een ander opvallend kenmerk van zijn stijl is de horror vacui, het geheel opvullen van het vlak dat daardoor een overvol en druk karakter krijgt. Dit komt vooral tot uitdrukking in de randen, die veruit het meest bijzondere element van dit handschrift vormen.

Tussen de nerveus krullende, felgekleurde acanthusbladeren zijn vreemde elementen, zoals mosselen, vlinders, halfgeopende walnoten en insecten aangebracht, die het geheel een wat bizar karakter verlenen.

Gelet op de kwaliteitsverschillen tussen de verluchtingen die aan deze meester worden toegeschreven, dient ervan te worden uitgegaan dat we waarschijnlijk te maken hebben met een aantal artiesten die in dezelfde stijl werkten. 

Den Haag, Koninklijke Bibliotheek, ms 131 G 4, f. 63v: Kruisiging door Antonis Rogiersz. uten Broec

Catalogus

Boston, Public Library

Ms f med 10 (olim: G 400.4) Augustinus, De Civitate Dei, Utrecht, 1466

Boston, Public Library, Ms f med 10 (olim: G 400.4) Augustinus, De Civitate Dei, f.1: 15-line historiated initial depicting Adam and Eve with serpent and tree, in gold colors, with full border of vines and acanthus with dragons and drolleries – f.1v: 22-line miniature of St. Peter leading Augustine and a line of eight monks towards the City of God, with full border of vines and acanthus with dragons and drolleries – f.2: Augustine seated at a writing desk, a bowl of ink held before him by a monk, in gold and colors, with full border of spindly vines and acanthus, with dragons and drolleries

literatuur:

  • Utrecht/New York 1989, nr. 73
  • Boston 2016, nr. 92

Cleveland, Cleveland Museum of Art

Ms 1998-124 getijdenboek, Utrecht, ca 1460-65 verluchting door de Meester van Gijsbrecht van Brederode en Antonis Rogiersz. uten Broec

Cleveland, Cleveland Museum of Art , Ms 1998-124 , f. 221v: aanbidding door de Wijzen

literatuur:

  • Utrecht/New York 1989, nr. 66 

Dénee, Abbaye de Maredsous, Abdijbibliotheek

Ms F, 3, 1-4 Benedictijnenbrevier in 4 delen, Zuidelijke Nederlanden/Geraardsbergen, ca. 1449-1450 verluchting van het 4e deel door de Meester van het Breviarium van Geraardsbergen (nb: eigen naam, RW) en Antonis Rogiersz. uten Broec

literatuur:

  • Leuven 2002, nr. 75

Den Haag, Koninklijke Bibliotheek

Ms 71 G 55 getijdenboek, Engeland, ca 1440-1460 decoratie en penwerk, Utrecht, ca 1440-1460 ingevoegde miniatuur met Maria en Kind (beschadigd) door Antonis Rogiersz. uten Broec

literatuur:

  • Brandhorst & Broekhuijsen-Kruijer 1985, nr. 156
  • Utrecht 2009, p. 88-89, 115, afb. 78, 103

Ms 131 G 4 getijdenboek, Utrecht, ca 1470

literatuur:

  • Byvanck/Hoogewerff 1922-1925, nr. 117
  • Hoogewerff 1936-1947, dl. 2, p. 315
  • Byvanck 1937, p. 139, 140
  • Den Haag 1980, nr. 76
  • Brandhorst & Broekhuijsen-Kruijer 1985, nr. 402
  • Utrecht/New York 1989, nr. 74
  • Den Haag 1994, nr. 17
  • Utrecht 2009, p. 94, 140, afb. 85

BPH 51 getijdenboek, IJsselstreek, ca 1465-1485 geschilderde decoratie door Sarijsgroep, 6 bladgrote toegevoegde miniaturen door navolger van Antonis Rogiersz. uten Broec

literatuur:

  • Wierda 1995, pl. 10, afb. 51, 83
  • Amsterdam 2009, nr. 17
Den Haag, Koninklijke Bibliotheek, ms 131 G 4, f. 69v: detail van de onderrand door Antonis Rogiersz. uten Broec

Gent, Universiteitsbibliotheek

Ms 198 getijdenboek, Gent, ca 1440-1465, oorspronkelijk gedeelte van de verluchting door navolger van de Meester van Guillebert de Mets, toegevoegde folio’s 14r-27v en 126r-142v door Antonis Rogiersz. uten Broec

literatuur:

  • Brussel 1959, nr. 4
  • New York 2005-2006, p. 308 noot 10

Haarlem, Stadsbibliotheek

Ms II 17 Spieghel der Menschelijker Behoudenisse, Utrecht, 1464

literatuur:

  • Utrecht/New York 1989, p. 200

Hamburg, Dr. Jörn Günther Antiquariat

Catalogus 4 (1996) Sechzig Rara (1466-1577), nr. VIII getijdenboek, Utrecht, ca 1455-1470, gesigneerd werk van Antonis Rogiersz. uten Broec

literatuur:

  • Boston 2016, p. 308 nt 10

Londen, Christies’s

Catalogus 28 juni 1972, lot 20 Getijdenboek, Utrecht, ca 1470

literatuur:

  • Christie’s 28 juni 1972, lot 20
  • Utrecht/New York 1989, p. 200

Malmesbury, Parish Church

Vierdelige Bijbel, Utrecht, ca 1455-1470, gesigneerd werk van Antonis Rogiersz. uten Broec: delen 1 en 3 bevatten miniaturen en randdecoratie

literatuur:

  • Boston 2016, p. 308 nt 10

München, Bayerische Staatsbibliothek

Cgm 103 getijdenboek, Utrecht, ca 1470

München, Bayerische Staatsbibliothek, Cgm 103

literatuur:

  • Utrecht/New York 1989, p. 200

New York, Public Library

Ms Spencer 152 getijdenboek, Utrecht, ca 1465

literatuur:

  • Utrecht/New York 1989, p. 200 daar als Frankfurt, Kunstgewerbemuseum, Linel-Sammlung, ms. LM 8
  • New York 2005-2006, nr. 68

Toledo, Catedral, Biblioteca Capitulare

Ms 34.71 getijdenboek, Zuidelijke Nederlanden, ca 1450-1465, verluchting door Antonis Rogiersz. uten Broec: f. 1r en Meester in de late stijl van de Meesters van de Gouden Ranken

literatuur:

  • New York 2005-2006, p. 308 noot 10

Utrecht, Rijksmuseum Het Catharijneconvent

Ms ABM h 19 getijdenboek, Utrecht, ca 1470

literatuur:

  • Wüstefeld 1993, nr. 98.2
  • Utrecht 2009, p. 85, afb. 70

Ms ABM h 25 getijdenboek, Utrecht, ca 1470

literatuur:

  • Byvanck/Hoogewerff 1922-1925, nr. 76
  • Utrecht/New York 1989, p. 200
  • Wüstefeld 1993, nr. 98.1
  • Utrecht 2009, p. 82, 83, afb. 69 daar ten onrechte (?) als h 17

Ms ABM h 119 missaal, Utrecht, 1464

literatuur:

  • Utrecht/New York 1989, p. 200
  • Wüstefeld 1993, p. 221, nt 24

Ms BMH h 55 getijdenboek, Utrecht, ca 1460-70 door Antonis Rogiersz. uten Broec: initialen, randversiering; toegevoegde miniaturen Delft ca 1440-50 door de Meesters van de Delftse grisailles

literatuur:

  • Kruitwagen 1913, nr. 55
  • Utrecht/New York 1989, nr. 54
  • Wüstefeld 1993, nr. 106
  • Utrecht 2009, p. 88-89, afb. 79
Den Haag, Koninklijke Bibliotheek, ms 131 G 4, f. 69v: Kruisafname door Antonis Rogiersz. uten Broec

Utrecht, Universiteitsbibliotheek

Ms 40 Augustinus, Confessiones, Utrecht, 1450

literatuur:

  • Byvanck/Hoogewerff 1922-1925, nr. 67
  • Hoogewerff 1936-1947, dl. 1, p. 442-4
  • Byvanck 1937, p. 82
  • Hulshof 1944, p. 178
  • Brussel 1971, nr. 22
  • Utrecht 1984, nr. 17
  • Van der Horst 1989, nr. 60

Ms 5.J.27 getijdenboek, Utrecht (?), ca 1450-1460 volgeling van Antonis Rogiersz. uten Broec

literatuur:

  • Utrecht 1984, nr. 123
  • Utrecht/New York 1989, p. 200
  • Van der Horst 1989, nr. 59
Den Haag, Koninklijke Bibliotheek, ms 131 G 4, f. 80v: Graflegging door Antonis Rogiersz. uten Broec

Literatuur

  1. Kruitwagen 1913, nr. 55
  2. Byvanck/Hoogewerff 1922-1925, nrs. 67, 76, 117
  3. Hoogewerff 1936-1947, deel 1, p. 442-444; deel 2, p. 315
  4. Byvanck 1937, p. 82, 105, 139, 140
  5. Byvanck 1943, p. 72, 73
  6. Hulshof 1944, p. 178
  7. Brussel 1959, p. 23, nr. 4
  8. Den Haag 1965, p. 29
  9. Delaissé 1968, p. 41, afb. 85
  10. Brussel 1971, nr. 22
  11. Christie’s 28 juni 1972, lot 20
  12. Den Haag 1980, nr. 76, afb. p. 186
  13. Utrecht 1984, nrs. 17, 123
  14. Brandhorst & Broekhuijsen-Kruijer 1985, nrs. 156, 402
  15. Utrecht/New York 1989, p. 190-191, 199-200, 212-213, 223-224, nrs. 54, 66, 73, 74
  16. Van der Horst 1989, nrs. 59, 60
  17. Wüstefeld 1993, nrs. 98 (1, 2), 106, p. 221, noot 24
  18. Den Haag 1994, nr. 17
  19. Leuven 2002, p. 293, nr. 75
  20. Van der Hoek 2004
  21. New York 2005-2006, nr. 68; p. 308 noot 10
  22. Amsterdam 2009, nr. 17
  23. Utrecht 2009, p. 81, 82, 85, 86, 88, 89, 91, 94, 96, 115, 140, afb. 69, 70, 73, 78, 79, 85
  24. Boston 2016, nr. 92