Laurens de boekverluchter / Laurentius van Antwerpen

Vlaams boekverluchter, afkomstig uit Gent en werkzaam als priester in Antwerpen. Verluchtte blijkens het colofon op f. 204r in 1366 een missaal voor Arnold van Oreye, heer van Rummen en Kwabeke, graaf van Chiny, en zijn vrouw (Anno Domini MCCC LXVI Sabbato post Nativitatem Beate Marie Virginis fuit perfectus liber iste a Laurentio illuminatore presbytero de Antwerpia commoranti Gandavi. Deo gratias). Arnold van Oreye en zijn vrouw staan afgebeeld op f. 139r, in biddende houding geknield voor het altaar na de Consecreatie.

Waarschijnlijk is het handschrift overigens niet eens meer aan Arnold van Rummen afgeleverd, maar overgedragen aan de onbekende edelvrouw die is afgebeeld op de hierna uitgebreider behandelde Kruisiging. De decoratie van de afgebeelde versierde pagina op f. 106v met de intocht in Jeruzalem roept de sfeer op van een zonovergoten lentetuin.

De verluchting van het missaal is feitelijk aan twee duidelijk te onderscheiden boekverluchters toe te schrijven, waarbij onduidelijk blijft welk deel van de hand van Laurens is. Bij de meester die het geringste aandeel aan de verluchting had vindt men, zoals Panofsky 1953, p. 36 opmerkt, een treffend streven naar volumeweergave en een zoeken naar suggestie van ruimte. De traditionele ietwat verstarde lineaire behandeling van de figuren maakt bij deze kunstenaar plaats voor een verglijden van de tonen waardoor figuren en objecten op meer picturale wijze worden weergegeven. De grote miniatuur met de Kruisiging op f. 143v is gevat in een architectonisch kader en valt bovendien op door de sterk sprekende achtergrond, die herinnert aan de achtergronden op de weinige Nederlandse schilderijen die uit deze periode bekend zijn.

Het zomerdeel van het hier behandelde missaal bevindt zich in Brussel en staat thans in dit lexicon gerangschikt onder de naam van de anonieme verluchter de Meester van Lodewijk van Male. Mogelijk is sprake van een atelier waarvan de locatie thans nog niet naar tevredenheid is bepaald. Sint-Truiden is in de literatuur wel genoemd (Sint-Truiden 1986), maar ook weerlegd door Smeyers & Cardon 1995).

Catalogus

Den Haag, Museum Meermanno-Westreenianum

Ms 10 A 14 Missaal van Arnold van Rummen, Maasland, Sint-Truiden?, 1363-66 (winterdeel; zomerdeel bevindt zich in Brussel, Koninklijke Bibliotheek, ms. 9217, zie ook onder de Meester van Lodewijk van Male)

Literatuur

Panofsky 1953, p. 36, 98, 99, fig. 22
Gent 1975, II, nr. 578
Den Haag 1979, nr. 46
Boeren 1979, p. 17, 18
Sint-Truiden 1986, p. 257-267, nrs. 60-64
Oliver 1988, dl. 1, p. 197-8, nt. 64
De Hamel 1994, p. 213
Smeyers & Cardon 1995, p. 195-8
Leuven 2002, nr. 63