Niccolo da Bologna

Italiaans boekverluchter, geboren ca 1320-1325 en overleden ca 1403-1404. Werkzaam in Bologna. Als een van de weinige verluchters signeerde hij vaak zijn volblad miniaturen. Zo wordt in de Pierpont Morgan Library te New York een manuscript bewaard (ms M 800) dat op f. 39v (Kruisiging) de volgende signatuur van de artiest bevat: NICOLAV(S) DE BONONIA F(ECIT), terwijl een los blad uit een antifonarium (Los Angeles, County Museum of Arts) de volgende inscriptie bevat: EGO NICHOLAU(S) D(A) BOLONIA FECIT.

Dat Niccolo da Bologna een succesvol artiest was blijkt wel uit de omstandigheid dat hij twee huizen in Bologna bezat, met daarnaast nog negen stukken land.

Het vroegste werk van Niccolo da Bologna is te zien in een getijdenboek, bewaard in de Stiftsbibliothek te Kremmünster.

Als leermeester van Niccolo da Bologna wordt de Pseudo-Niccolo beschouwd, ook genoemd “Illustratore”, thans geïdentificeerd als Andrea da Bologna (zie aldaar).

De stijl van Niccolo is eenvoudig herkenbaar aan de grote energie die zijn figuren met brede gezichten uitstralen, met veel kracht en emotie. Dikke, zware draperieën geven zijn figuren volume en gewicht. Later in zijn loopbaan worden de figuren een tikkeltje stijver.

Niccolo da Bologna verluchtte een groot aantal frontispices en andere bladen van matricola, registers, voor diverse gilden, waaronder het schoenmakersgilde. Hij deed zulks in zijn hoedanigheid van stadsverluchter, een functie waarin hij eind jaren ’80 van de 14e eeuw werd benoemd. De hier afgebeelde bladen uit het matricola van de schoenmakers zijn, voor zover thans bekend, de enige bladen die uit dit register bewaard zijn gebleven.

Niccolo da Bologna verluchtte voorts met name veel koorboeken. Bijvoorbeeld een graduaal voor het Karthuizer klooster van Santo Spirito in Farenete (Lucca), in opdracht gegeven door Niccolo di Lazzara, aartsbisschop van Lucca, verlucht rond 1392-1402. Van dit koorboek zijn thans nog 20 uitgesneden initialen bewaard gebleven, verspreid over diverse collecties.

Catalogus

Belgie, Prive Collectie

Fragment uit het graduaal van Niccolo di Lazzara voor het klooster van Santo Spirito, met Initiaal D: The Transfiguration (alternate titles, The Ascension (Christ in a Mandorla), Bologna, ca 1392-1402, door Niccolo da Bologna

Fragment uit het graduaal van Niccolo di Lazzara voor het klooster van Santo Spirito, met Initiaal C: The Martyrdom of Saint Lawrence, Bologna, ca 1392-1402, door Niccolo da Bologna

Bologna, Archivio di Stato

Ms 3 register (matricole), Bologna, 1394

literatuur:

• Voelkle & Wieck 1992, p. 188

Cambridge (Mass), Harvard University, Houghton Library

Ms typ 1007 fragment met initiaal A waarin twee koningen, uit een Graduaal of Antifonarium, Bologna, ca 1370-1380 Niccolo da Bologna

Genève, Bibliothèque publique et universitaire, Comites latentes

Ms 20 Gregorius, Dialogues, Bologna, ca 1375 Niccolo da Bologna

literatuur:

• Warner 1920, nr. 54
• Sotheby’s 9 december 1958 (Dyson Perrins), lot 15
• London 1985, nr. 32

Hamburg, Dr. Jörn Günther Antiquariat

Brochure 10 (2007), nr. 6 Los blad met de hl. Franciscus uit het matricola van de schoenmakers, Bologna, 1378

literatuur:

• De Winter 1983, p. 349-350 als: London, Private Collection
• Sotheby’s 19 juni 1990, lots 16-17 daar als: ca 1386
• Jörn Günther 2007, nr. 6

Voor ander blad uit hetzelfde matricole zie onder Londen, Sotheby’s, catalogus 19 juni 1990

Huidige locatie onbekend (current location unknown)

Fragment uit het graduaal van Niccolo di Lazzara voor het klooster van Santo Spirito, met The Crucifixion of Saint Andrew (?), Bologna, ca 1392-1402, door Niccolo da Bologna

Fragment uit het graduaal van Niccolo di Lazzara voor het klooster van Santo Spirito, met Saint Michael Defeating the Rebel Angels, Bologna, ca 1392-1402, door Niccolo da Bologna

Fragment uit het graduaal van Niccolo di Lazzara voor het klooster van Santo Spirito, met Initiaal P: Saints Hugh of Lincoln, Ambrose, and George, Bologna, ca 1392-1402, door Niccolo da Bologna

Fragment uit het graduaal van Niccolo di Lazzara voor het klooster van Santo Spirito, met Initiaal G: All Saints, Bologna, ca 1392-1402, door Niccolo da Bologna

Fragment uit het graduaal van Niccolo di Lazzara voor het klooster van Santo Spirito, met Initiaal E: The Massacre of the Innocents, Bologna, ca 1392-1402, door Niccolo da Bologna

Kremmünster, Stiftsbibliothek

Cim. 4 getijdenboek, door de scriptor Bartolomeo de’ Bartoli in 1349 gesigneerd en gedateerd

literatuur:

• Cassee 1980, p. 30, 259

Londen, Sotheby’s

Catalogus 20 juni 1989, lot 17 losse miniatuur met de Kindermoord te Bethlehem uit een koorboek, Bologna, ca 1380

literatuur:

• Sotheby’s 20 juni 1989, lot 17

Catalogus 19 juni 1990 (Eric Korner) lot 16 los blad met de hl. Dominicus uit het matricola van de schoenmakers, Bologna, ca 1386

literatuur:

• De Winter 1983, p. 349-350 als: London, Private Collection
• Sotheby’s 19 juni 1990, lots 16-17

Voor ander blad uit hetzelfde matricole zie onder Hamburg

Los Angeles, County Museum of Arts

M 75.3 Los blad uit een antifonarium met de hemelvaart, Bologna, ca 1365 (zusterblad in New York, Breslauer)

literatuur:

• Voelkle & Wieck 1992, p. 186

Malibu, J. Paul Getty Museum

Ms 86 Fragment uit het graduaal van Niccolo di Lazzara voor het klooster van Santo Spirito, met Initiaal S: Pentecost, Bologna, ca 1392-1402, door Niccolo da Bologna

Ms 115 zes fragmenten uit het graduaal van Niccolo di Lazzara voor het klooster van Santo Spirito, met Initialen: G: The Assumption of the Virgin; S: The Beheading of Saint Paul and the Miracle of Plautilla’s Veil; N: The Beheading of Saint Paul; G: The Assumption of Mary Magdalene; B: The Trinity. Los Angeles; M: The Apostles, Bologna, ca 1392-1402, door Niccolo da Bologna

Milaan, Biblioteca Trivulziana

Ms 691 Lucanus, De bello civili (Pharsalia), Bologna 1373

literatuur:

• Walther 2001, p. 228-229

München, Bayerische Staatsbibliothek

Clm 10072 missaal, Bologna 1374 gesigneerd door Niccolo da Bologna

literatuur:

• Meiss 1967, p. 42, figs. 716, 717, 751
• München 1983, nr. 47

New York, Collectie Bernard H. Breslauer

Los blad uit een antifonarium met een initiaal A waarin de 3 Maria’s bij het graf, Bologna, ca 1365 (zusterblad in Los Angeles, County Museum of Arts)

literatuur:

• Voelkle & Wieck 1992, nr.70

Los blad uit een register (matricole) voor de schoenmakers met de hl. Dominicus, Bologna, ca 1386

literatuur:

• Voelkle & Wieck 1992, nr.71

New York, Metropolitan Museum of Art

Ms 2007.236 Fragment uit het graduaal van Niccolo di Lazzara voor het klooster van Santo Spirito, met Initiaal S: The Stoning of Saint Stephen, Bologna, ca 1392-1402, door Niccolo da Bologna

New York, Pierpont Morgan Library

Ms M 800 liturgisch handschrift, Bologna, ca 1370

literatuur:

• http://corsair.morganlibrary.org (2005)

Ms M 1056 register (matricole) voor de gelduitleners

literatuur:

• Voelkle & Wieck 1992, p. 188

Parijs, Les Enluminures

Fragment met het Laatste Avondmaal, Bologna, ca 1375-1400

Stanford, University Library, The T. Robert & Katherine States Burke Collection (Department of Special Collections and University Archives

Fragment uit het graduaal van Niccolo di Lazzara voor het klooster van Santo Spirito, met Initiaal P: The Nativity and The Annunciation to the Shepherds, Bologna, ca 1392-1402, door Niccolo da Bologna

Vaticaanstad, Biblioteca Apostolica Vaticana

Vat lat 2639 Legende van Aracoeli

literatuur:

• Meiss 1967, p. 234, fig. 818

Verenigde Staten, Chicago, Prive Collectie

Fragment uit het graduaal van Niccolo di Lazzara voor het klooster van Santo Spirito, met Initiaal T: Monks Singing the Office while the Archbishop Asperges, Bologna, ca 1392-1402, door Niccolo da Bologna

Zwitserland, Prive Collectie

Fragment uit het graduaal van Niccolo di Lazzara voor het klooster van Santo Spirito, met Initiaal C: An Archbishop in Procession Holding a Monstrance (with the Guingi arms on the canopy), Bologna, ca 1392-1402, door Niccolo da Bologna

Fragment uit het graduaal van Niccolo di Lazzara voor het klooster van Santo Spirito, met Initiaal V: The Ascension, Bologna, ca 1392-1402, door Niccolo da Bologna

Literatuur

1. Ciaccio 1907
2. Warner 1920, nr. 54
3. Sotheby’s 9 december 1958 (Dyson Perrins), lot 15
4. Meiss 1967, p. 6, 42, 231, 234, 237, 272, 301, 394 n 68, figs. 716, 717, 751, 818
5. Schmidt 1973
6. Cassee 1980
7. München 1983, nr. 47
8. De Winter 1983, p. 349-350
9. London 1985, nr. 32
10. Sotheby’s 20 juni 1989, lot 17
11. Sotheby’s 19 juni 1990, lots 16, 17
12. Voelkle & Wieck 1992, nrs. 70, 71, p. 186-9, kl. pl. 46
13. Die Psalmen 1997, p. 204, afb. p. 18, 19, 33 (missaal van Kardinal Bertrand de Deux, waarvan de verluchting thans wordt toegeschreven aan Andre da Bologna; zie aldaar)
14. Walther 2001, p. 228-229
15. http://corsair.morganlibrary.org (2005)
16. Jörn Günther 2007, nr. 6