Richard de Verdun
Frans boekverluchter, werkzaam in Parijs tussen 1288 en 1327. Blijkens een notitie gedateerd op 6 februari 1289 uit een Decretum Gratiani thans bewaard in Tours, Bibliothèque municipale, ms. 558 was Richard de Verdun op die datum al gehuwd met een dochter van de befaamde Parijse boekverluchter Honoré d’Amiens uit het einde van de 13e eeuw (zie omtrent deze notitie verder onder Honoré).
De naam Richard de Verdun komt voor in het fameuze Livre de la Taille uit 1292 waarin 17 boekverluchters geregistreerd staan die in dienst van Filips IV de Schone werkten; uit dit en latere documenten blijkt de volgende informatie omtrent het leven en werken van Richard de Verdun.
In 1292 werkt hij in het huis van Honoré aan de Rue Erembourg de Brie, en in 1296 blijkt hij te zijn verhuisd naar een eigen huis in deze straat. Dit huis staat naast of nabij dat van de verluchter Jean (Jehan) de Verdun, waarschijnlijk een verwant van Richard. In 1318-1319 wordt Richard de Verdun, samen met zijn medewerker Jean de la Mare, betaald voor de verluchting van een viertal antifonaria voor de koninklijke kapel, de Ste-Chapelle.
Eind 1327 wordt Richard de Verdun betaald voor de verluchting van een bijbel voor het koninklijke huis. Dit is het laatste document waarin zijn naam naar voren komt en rond die tijd moet hij ongeveer 60 jaar zijn geweest en heeft zijn loopbaan ongeveer 40 jaar geduurd.
Handschriften uit de eerste 30 jaren van de 14e eeuw in de stijl van Honoré d’Amiens worden aan deze Richard de Verdun toegeschreven.
Richard de Verdun vervaardigde rond 1310-1315 in opdracht van Filips de Schone een breviarium. Filips had in 1304 de abdij van Saint-Louis de Poissy gesticht en de leiding ervan gegeven aan zijn nicht Marie de Clermont-Bourbon. Het thans geheten Breviarium van Saint-Louis de Poissy liet Filips voor haar maken (thans Parijs, BNF, ms nal 3255).
Mogelijkerwijze is ook een exemplaar van een La somme le Roi, thans bewaard in Parijs, Bibliothèque Mazarine, van zijn hand. Dit in het jaar 1295 gekopieerde handschrift bevat een aantal miniaturen die, hoewel van duidelijk mindere kwaliteit, verwant zijn met miniaturen van de hand van Honoré d’Amiens, opgenomen in een La somme le Roi thans bewaard in Londen. De Mély 1913, p. 53 schrijft de verluchting van dit handschrift nog toe aan Etienne de Montbéliard, maar hij is alleen de schrijver ervan.
Nadat zijn schoonvader van het toneel verdween, associeerde Richard de Verdun zich mogelijk met de reeds genoemde Jean de La Mare.
Waarschijnlijk kan de anonieme Meester van Papeleu met Richard de Verdun worden vereenzelvigd. De naam Meester van Papeleu is ontleend aan (mede) door hem verluchtte bijbels die door de kopiist Jean de Papeleu werden afgeschreven.
Catalogus
Berlijn, Staatliche Museen Preussischer Kulturbesitz, Kupferstichkabinett
Ms 78 E 2 bijbel, Parijs, ca 1300-1310 Richard de Verdun
literatuur:
- Rouse & Rouse 2000, II, p. 169
Cambridge (Mass), Harvard University, Houghton Library
Ms lat 36 bijbel, Parijs, ca 1300-1310 Richard de Verdun
literatuur:
- Rouse & Rouse 2000, II, p. 169
Cleveland, Cleveland Museum of Art
inv 1924.428 fragment met gehistorieerde initiaal uit een bijbel, Parijs, ca 1300 Richard de Verdun
literatuur:
- Providence 1977, nr. 38
- Rouse & Rouse 2000, II, p. 169
Genève, Bibliothèque publique et universitaire, Comites latentes
Ms 102 Vie des Saints, Parijs, ca 1320
literatuur:
- Sotheby’s 21 november 1972, lot 543
- London 1985, nr. 19
Ms 179 Brunetto Lattini, Bestiaire d’Amour et Trésor, Parijs, ca 1310-1330
Leiden, Universiteitsbibliotheek
Ms VGGF 3A Vincent van Beauvais, Miroir Historial, Parijs ca 1333-1335 merendeel van de verluchting door een navolger van de Meester van Papeleu alias Richard de Verdun
literatuur:
- Avril 1978, p. 9
- Den Haag 2002, nr. 33, p. 77-79
Lissabon, Museu Calouste Gulbenkian
Ms la 211 bijbel, Parijs, ca 1300-1325 Richard van Verdun
literatuur:
- Rouse & Rouse 2000, II, p. 169
Londen, British Library
Ms Cotton Appendix 5 bijbel, Parijs, ca 1320-1325 Richard de Verdun
literatuur:
- Rouse & Rouse 2000, II, p. 169
Ms Harley 616 Bijbel, Parijs, ca 1300-1320 Richard de Verdun
literatuur:
- McKendrick & Doyle 2007, p. 117, fig. 104
Parijs, Bibliothèque de l’Arsenal
Ms 3142 Verzameling van Oudefranse teksten op rijm, Parijs, ca 1287-1292
Ms 5059 Bijbel van Jean de Papeleu, Parijs, 1317 door Richard de Verdun : f. 1-251 ; Anoniem verluchter : f. 260 e.v.
literatuur:
- Rouse & Rouse 2000, I, p. 140-1
Parijs, Bibliothèque Mazarine
Ms 344 breviarium, Parijs, ca 1314-1340 verluchting door Meester van Papeleu alias Richard de Verdun, Meester van BNF lat. 7340 en Meester van Fauvel
literatuur:
- Rouse & Rouse 2000, II, p. 197
Ms 870 Frère Laurent, La Somme le Roi, Parijs, ca 1295 of later
literatuur:
- De Mély 1913, p. 53
- Millar 1953, p. 16, pl. xxiii-xxvi
- Parijs 1955, nr. 31
- Rouse & Rouse 2000, I, p. 148-154
Parijs, Bibliothèque Nationale
Ms fr 157 Guiard des Moulins, Bible historiale (geschreven door Jean Papeleu), Parijs, ca 1320-1325
literatuur:
- Rouse & Rouse 2000, I, p. 141-2
Ms fr 316 Vincent de Beauvais, Miroir historiale, vol. 1 (vol. 2 is niet geïdentificeerd, vol. 3 is Baltimore, Walters Art Gallery, ms W 140), Parijs, 1333 of 1334 verluchting door Meester van Papeleu alias Richard de Verdun, anoniem meester en de Meester van Fauvel
literatuur:
- Rouse & Rouse 2000, II, p. 198
Ms fr 12467 Verzameling van oude Franse gedichten, Parijs, ca 1290-1300
Ms lat 861 missaal, Parijs, ca 1315-1320 Richard van Verdun
Ms n. acq. lat 3255 breviarium van Saint-Louis de Poissy, Parijs, ca 1300-1325 verluchting door Richard de Verdun
Parijs, Bibliothèque Sainte-Geneviève
Ms 782 Grandes Chroniques de France, Parijs, ca 1310-1320 verluchting door een van de Meesters van Cholet, de Charlemagne Meester en een meester verwant met de Meester van Papeleu alias Richard de Verdun
literatuur:
- Parijs 1998, nrs. 170, 172
- Los Angeles 2010-2011, nr. 6
Literatuur
- Martin 1906, p. 58-60, 63
- De Mély 1913, p. 53
- Millar 1953, p. 16, pl. xxiii-xxvi
- Parijs 1955, nr. 31
- Baron 1968
- Sotheby’s 21 november 1972, lot 543
- Providence 1977, nr. 38
- Avril 1978, p. 9
- London 1985, nr. 19
- Fianu 1992
- Parijs 1998, nrs. 170, 172
- Rouse & Rouse 2000, I, p. 128, 136-143; II, p. 169, 197, 198
- Den Haag 2002, nr. 33, p. 77-79
- McKendrick & Doyle 2007, p. 117, fig. 104
- Los Angeles 2010-2011, nr. 6
- Bradley 1887-1889
- Thieme-Becker 1907-1950
- D’Ancona & Aeschlimann 1949, p. 182-3