Berlijn, Staatliche Museen Preussischer Kulturbesitz, Kupferstichkabinett, Ms 241 Getijdenboek van Nicolaus von Firmian, f. 153v (detail)

Meester van Firmian

Vlaams boekverluchter, werkzaam in Vlaanderen rond 1500. Ontleent zijn naam aan het mede door hem verluchte getijdenboek voor Nicolaus von Firmian, thans bewaard te Berlijn, Staatliche Museen Preussischer Kulturbesitz, Kupferstich-kabinett, ms. 241, van welk handschrift hij als hoofdverluchter de vijftien bladgrote miniaturen voor zijn rekening nam.

De uit Oostenrijk afkomstige opdrachtgever, geschilderd op de folio’s 144v en 232v, behoorde tot een Tiroler adellijke familie die nauw verbonden was met het Habsburgse hof. Het handschrift bleef tot in de 17e eeuw in eigendom bij de familie Firmian. Via de beroemde verzamelingen van Henry Yates Thompson en Alfred Chester Beatty werd het handschrift uiteindelijk in 1985 verworven door de Berlijnse Staatsbibliotheek.

Berlijn, Staatliche Museen Preussischer Kulturbesitz, Kupferstichkabinett, Ms 241 Getijdenboek van Nicolaus von Firmian, f. 35v-36r

Uit kunstzinnig oogpunt van nog groter belang en volledig door hem vervaardigd is de verluchting van een getijdenboek opgenomen in de catalogus Leuchtendes Mittelalter III (1991), nr. 25 (Rotthalmünster, Antiquariat Heribert Tenschert). Dit handschrift bevat een aantal miniaturen dat uit iconografisch oogpunt van belang is.

De afbeelding van de legende van de Drie Levenden en de drie Doden op folio 72v grijpt qua beeldidee terug op de beroemde miniatuur met hetzelfde onderwerp geschilderd door de Gentse Associés (Berlijn, Kupferstichkabinett, ms. 78 B 12). De miniatuur met God de Vader met op zijn schoot de dode Jezus op folio 113v herinnert aan een door de Meester van Flémalle ontworpen beeldthema. Rond 1500 werd deze God-de-Vader-Pièta meerdere malen gekopieerd naar dit voorbeeld van een van de grondleggers van de Oud-Nederlandse paneelschilderkunst. 

Een derde aan onze kunstenaar toe te schrijven handschrift is eveneens een getijdenboek en wordt bewaard in New York, Pierpont Morgan Library, ms. Glazier 69. De Noord-Nederlandse invloeden in het werk van de Meester van Firmian worden mede verklaard doordat laatstbedoeld handschrift bestemd was voor Utrechts gebruik.

Berlijn, Staatliche Museen Preussischer Kulturbesitz, Kupferstichkabinett, Ms 241 Getijdenboek van Nicolaus von Firmian, f. 52v-53r

Catalogus

Berlijn, Staatliche Museen Preussischer Kulturbesitz, Kupferstichkabinett

Ms 241 Getijdenboek van Nicolaus von Firmian, Brugge of Gent, ca 1500, verluchting van de 15 volbladminiaturen door Meester van Firmian, overige verluchting door een of meer zwakkere handen

Berlijn, Staatliche Museen Preussischer Kulturbesitz, Kupferstichkabinett, Ms 241 Getijdenboek van Nicolaus von Firmian, f. 58v-59r

literatuur:

  • James 1898, nr. 22
  • Sotheby’s 10 december 1980, lot 102
  • Kraus 1983 (catalogus 165), p. 100-105
  • Brandis & Fingernagel 1985, p. 233-241
  • De Hamel 1986, p. 169, pl. 161
  • Berlijn 1987, nr. 78
  • Berlijn 1988, nr. 103
  • König 1991 (2), p. 428, 432, 440, 442

New York, Pierpont Morgan Library

Ms G 69 getijdenboek, Brugge of Gent, ca 1500

literatuur:

  • New York 1968, p. 47
  • König 1991 (2), p. 440

Rotthalmünster, Antiquariat Heribert Tenschert

Catalogus Leuchtendes Mittelalter III (1991), nr. 25 getijdenboek, Brugge of Gent, ca 1500

literatuur:

  • König 1991 (2), nr. 25

Catalogus Leuchtendes Mittelalter III (1991), nr. 26 gebedenboek, Brugge of Gent, 1498

literatuur:

  • König 1991 (2) nr. 26

Literatuur

  1. James 1898, nr. 22
  2. New York 1968, p. 47
  3. Sotheby’s 10 december 1980, lot 102
  4. Kraus 1983 (catalogus 165), p. 100-105
  5. Brandis & Fingernagel 1985, p. 233-241
  6. De Hamel 1986, p. 169, pl. 161
  7. Berlijn 1987, nr. 78
  8. Berlijn 1988, nr. 103
  9. König 1991 (2), nrs. 25, 26