Londen, British Library, Ms add 17738, f. 199r (detail)

Meester van de Floreffe Bijbel

Vlaams boekverluchter, werkzaam in het Maasland in het 3e kwart van de 12e eeuw. Ontleent zijn door schrijver dezes gegeven naam aan de door hem verzorgde verluchting van de tweedelige Bijbel van Floreffe, thans bewaard te Londen, British Library, ms. add. 17737-17738.

Londen, British Library, Ms add 17738, f. 3v: allegorie op de kinderen van Job

De abdij van Floreffe, nabij Namen, werd gesticht in 1121 en ligt aan de basis van een van de meesterwerken van de Romaanse boekkunst: de Bijbel van Floreffe, overigens waarschijnlijk vervaardigd in een Luiks scriptorium. De datering van deze bijbel is omstreden, temeer daar de tekst niet in een keer is geschreven. Ruwweg kan gesteld worden dat het handschrift ontstond in het 3e kwart van de 12e eeuw. De in de codex opgenomen annales, een chronologische lijst van historische gebeurtenissen,  vermelden nog een gebeurtenis uit het jaar 1166, waardoor men geneigd is het handschrift na die datum te situeren (Smeyers 1998, p. 100). Uitgebreide beschouwingen omtrent de datering van het handschrift geven Chapman 1971 en Köllner 1972.

Londen, British Library, Ms add 17738, f. 4r: full-page miniature in two registers, of the Transfiguration of Christ and the Last Supper

De bijbel bevat een uitgebreid iconografische programma met vele typologische en allegorische motieven. De miniatuur op folio 199r van het 2e deel van de bijbel, waarin Christus wordt afgebeeld als een adelaar in de Schoot van de Vader, is uitsluitend te begrijpen vanuit de geschriften van Rupert von Deutz, wiens geschriften voornamelijk vanuit Luik en Keulen werden verspreid.

De verluchter maakte gebruik van geometrische structuren die we ook terugvinden in de emailkunst. De invloed van deze kunstvorm vinden we ook terug in het kleurgebruik en de omlijning. Ook verbanden met de goudsmeedkunst zijn gelegd, waarbij met name gewezen is (Köllner 1972) op de afhankelijkheid van afbeeldingen in de Floreffe Bijbel van het Draagaltaar van Stavelot, thans bewaard in Brussel (zie Keulen 1972, nr. G.13).

Londen, British Library, Ms add 17738, f. 4v: initials ‘VIR’ (erat in terra) at the beginning of Job

Mogelijk is een evangeliarium in Brussel (Koninklijke Bibliotheek, ms. 10527) eveneens door de Meester van de Floreffe Bijbel verlucht (Cahn 1982, nr. 46).

De verluchting van de een aantal jaren later Arnstein Bijbel is beïnvloed door die van de Floreffe Bijbel. Dit kan verklaard worden uit de omstandigheid dat zowel de Abdij van Arnstein als de Floreffe Abdij behoorden tot de Premonstratenzer Orde. De Meesters van de Floreffe Bijbel en de Meester van het Averbode Evangeliarium, maakten deel uit van de Werkplaats van de Premonstratenzer Orde in het Maasland.

Londen, British Library, Ms add 17738, f. 168r: Miniature in two registers of the Nativity of Christ, at the beginning of the Gospel of Matthew

Catalogus

Brussel, Koninklijke Bibliotheek

Ms 10527 Evangeliarium van Floreffe, Maasland, ca 1160-1180 lit: Gaspar & Lyna 1937 (1984), nr. 38||Luik 1951, nr. 407||Keulen 1972, band 1, nr. J.28||Cahn 1982, in nr. 46||Dodwell 1993, p. 273||Brussel 1977 (1), nr. 18||Smeyers 1998, p. 104, 106, 107

Chantilly, Musée Condé

Ms 1632-1633 Flavius Josephus, Antiquitates Judaicae, Maasland, ca 1150-1200 lit: Smeyers 1998, p. 94, 96

Londen, British Library

Ms add 17737-17738 Bijbel van Floreffe, Maasland, ca 1166

Londen, British Library, Ms add 17738, f. 179v: Miniature in three registers of the Three Maries at the Tomb; the Three Maries before the Resurrected Christ; and the lion of Mark, at the beginning of the Gospel of Mark

literatuur:

  • Chapman 1971
  • Keulen 1972, band 1, nr. J.27
  • Köllner 1972
  • Watson 1979, nr. 194
  • Cahn 1982, p. 208-210; nr. 46; afb. 154, 155, 170, 171
  • Mütherich 1984, nr. 404
  • Dodwell 1993, p. 273-274
  • Backhouse 1997, nr. 39
  • Smeyers 1998, p. 100-103
Londen, British Library, Ms add 17738, f. 187r: Incipit to St Luke’s Gospel. Christ on the cross, below, sacrifice of a calf as recorded in the Old Testament, with David and St Luke on either side

Literatuur

  1. Gaspar & Lyna 1937 (1984), nr. 38
  2. Luik 1951, nr. 407
  3. Chapman 1971
  4. Keulen 1972, band 1, nrs. J.27, J.28
  5. Köllner 1972
  6. Brussel 1977 (1), nr. 18
  7. Watson 1979, nr. 194
  8. Cahn 1982, p. 208-210; nr. 46; afb. 154, 155, 170, 171
  9. Mütherich 1984, nr. 404
  10. Dodwell 1993, p. 273-274
  11. Backhouse 1997, nr. 39
  12. Smeyers 1998, p. 94, 96, 100-103, 104, 106, 107