Giovanni Todeschino
Italiaans boekverluchter uit Lombardije, werkzaam van 1488 tot 1500 in Napels. Wellicht zoon van de verluchter Joachinus de Gigantibus Rotenburgensis. Samen met Gaspare da Padova vertegenwoordigde hij het toppunt van de renaissanceschilder-kunst in Napels met haar architectonische schilderwijze in Paduaanse traditie. Todeschino was in dienst van het koninklijke hof in Napels en hij volgde in 1500 zijn patroon Federico III na diens verbanning naar Tours in Frankrijk, waar hij bleef tot zeker 1506 en mogelijk zelfs 1511.
In Tours werkte Todeschino waarschijnlijk samen met de lokale grootheid Jean Bourdichon aan de verluchting van een getijdenboek voor Federico III (Parijs, Bibliothèque Nationale, ms lat 10532). De samenwerking zorgt voor een geheel ander esthetisch eindproduct dan werken die van de hand van Bourdichon alleen zijn.
Zo zorgt Todeschino op het blad met de Kruisafneming (f. 198r) met de door hem toegevoegde kolommen en engelen met gordijnen voor een driedimensionaal effect, waarbij het door Bourdichon geschilderde tafereel lijkt op een altaarstuk dat geplaatst is in een kapel (Woods, Richardson, Lymberopoulou 2007, p. 145-146).
Ook een gebedenboek bewaard in de British Library te Londen (ms add 21591) is een gezamenlijke onderneming van beide vooraanstaande verluchters. Het verband tussen deze verluchters blijkt ook uit een los blad met de Maagd en het Kind (Sotheby’s 2 december 1997, lot 78) van de hand van Todeschino, welke afbeelding vrijwel zeker de Maagd op de maansikkel is uit het Getijdenboek van Federico II te Parijs.
Todeschino gebruikt op zijn blad de Italiaanse technieken van zijn tijd om een driedimensionaal tafereel weer te geven op een van nature tweedimensionale blad. Zo zijn de randen van de miniatuur geschilderd in trompe l’oeil, met kunstmatige schaduwen en omkrullende delen van de randen om de miniatuur, alles om maar het driedimensionale karakter te benadrukken. Een soortgelijke ontwikkeling is tegen het einde van de 15e eeuw overigens te zien in de Vlaamse boekverluchtingskunst.
De hand van Todeschino is ook te herkennen in een zestal bijzondere grisaille en camaïeu d’or miniaturen in het Sainte-Chapelle Getijdenboek (Rotthalmünster, Antiquariaat Heribert Tenschert, Katalog XXV-1990 (Leuchtendes Mittelalter II), nr. 58, beschreven door König 1990). Het handschrift ontleent zijn naam aan de op folio f. 173v geschilderde schat van de Sainte-Chapelle te Parijs (van de hand van een anoniem Frans miniaturist).
Dit handschrift, voorheen ook onderdeel van de beroemde bibliotheek van Major J.R. Abbey (ms. JA 6955), vormt een van de honderd bijzondere handschriften van de fameuze antiquaar H.P. Kraus, zoals samengevat in diens overzichtscatalogus uit 1978.
Het afgebeelde blad uit dit handschrift met koning David in gebed laat wederom zien hoezeer de artiest trachtte een mate van driedimensionaliteit te bewerkstelligen, zie bijvoorbeeld de ophanging van het tekstvak met kettingen, aldus suggererend dat dit tekstvak voor de miniatuur zelf hangt.
Catalogus
Hamburg, Dr. Jörn Günther Antiquariat
Rochechouart getijdenboek, Tours, ca 1500 (voor 1504), 254 x 170 mm. – 111 leaves. Illuminated initials throughout, 5 large miniatures with full-page architectural borders and coats of arms, verluchting door artiest uit de omgeving van Jean Poyer en Giovanni Todeschino
Hamburg, Dr. Jörn Günther Antiquariat, Rochechouart getijdenboek
Londen, British Library
Ms add 21591 Leonardo Corvino, Officia octo, Tours, 1500 verluchting door Jean Bourdichon en Giovanni Todeschino
literatuur:
- Avril & Reynaud 1993, p. 297
- Sotheby’s 2 december 1997, p. 99
Londen, Sotheby’s
Catalogus 2 december 1997 Lot 78 losse miniatuur op halve pagina met de Maagd en het Kind, zuigend aan ontblote borst, Tours, 1501-1506
literatuur:
- Sotheby’s 2 december 1997, lot 78
München, Bayerische Staatsbibliothek
Clm 11324 Flavio Biondo, Decades, Napels, 1494
München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 11324, f. 2v-3r
Parijs, Bibliothèque Nationale
Ms lat 2231 Gregorius, Moralia in Job, vol I, Napels, 1485 verluchting door Gaspare da Padova, Giovanni Todeschino en Cristoforo Maiorana
literatuur:
- Parijs 1984, nr. 146
Voor verdere literatuur zie onder: Gaspare da Padova
Ms lat 10532 Getijdenboek van Frédéric (Federico) III van Aragon, Tours, ca 1501-1504 verluchting door Jean Bourdichon: de miniaturen en Giovanni Todeschino: de randen
literatuur:
- De Marinis 1947-1952, I, p. 158-9 en IV, pl. 175-9
- Parijs 1984, nr. 158
- Avril & Reynaud 1993, nr. 163
- Sotheby’s 2 december 1997, p. 99
- Hermant en Toscano 2018
Rome, Biblioteca Casanatense
Ms 125 Napels, voor 1500
literatuur:
- Italian Libraries 1997, p. 170-1
Rotthalmünster, Antiquariaat Heribert Tenschert Katalog XXV-1990 (Leuchtendes Mittelalter II), nr. 58 Sainte-Chapelle Getijdenboek, Tours?, ca 1500-1506
literatuur:
- Kraus 1978, nr. 87
- Sotheby’s 19 juni 1989, lot 3033
- König 1990, nr. 58
- Avril & Reynaud 1993, p. 297
- Sotheby’s 2 december 1997, p. 99
Literatuur
- Salmi 1955, p. 71
- De Marinis 1947-1952, I, p. 158-9 en IV, pl. 175-9
- Kraus 1978, nr. 87
- Parijs 1984, nrs. 146, 158
- Mazal 1988, p. 13
- Sotheby’s 19 juni 1989, lot 3033
- König 1990, nr. 58
- Avril & Reynaud 1993, nr. 163, p. 296-7
- Alexander 1994, p. 106
- Italian Libraries 1997, p. 170-171
- Sotheby’s 2 december 1997, lot 78, p. 98-99
- Urso 2007
- Woods, Richardson, Lymberopoulou 2007, p. 144-146
- Hermant en Toscano 2018
- Bradley 1887-1889
- Thieme-Becker 1907-1950
- D’Ancona & Aeschlimann 1949