Londen, British Library, Ms. Harley 1319, f. 18r (detail)

Meester van Vergilius

(Virgilmaster | Maître du Virgile)
Frans boekverluchter, werkzaam vanaf ongeveer 1390 tot 1420 in Parijs. Hij ontleent zijn naam aan de door hem verzorgde verluchting van een handschrift van de Romeinse dichter Vergilius, thans bewaard in de Biblioteca Laurenziana in Florence. De door de Meester van Vergilius gebruikte vormen vertonen een uitgesproken buigzaamheid en plooibaarheid. Landschappen en figuren schijnen voortdurend te vloeien en te golven. Hij bracht zijn kleuren – lelie, licht rose, licht groen, paars – vaak aan in een dunne film, zodat de ondertekening zichtbaar bleef.

Londen, British Library, Ms. Harley 1319, f. 57r (detail)

De openingsminiatuur (f. 1r) uit een exemplaar van de Chroniques van Froissart (Den Haag, Koninklijke Bibliotheek, ms. 72 A 25) is kenmerkend voor de stijl van de Vergiliusmeester. De figuren met hun kleine hoofden en lange ledematen combineren een Franse élégance met een Italiaanse plasticiteit, die samen tot de belangrijkste elementen van de Internationale Gotiek behoren.

De meester is op zijn best als het gaat om het weergeven van menselijke expressie in houding en gebaren: de fluisterende hofhouding links boven in de miniatuur ademt een heel andere sfeer dan de stoere groep ridders in de voorstelling links onder. De Meester van de Chantilly Medaillons wordt door Meiss 1974 beschouwd als een leerling van de Meester van Vergilius.

Londen, British Library, Ms. Harley 4431, f. 132v (detail)

Catalogus

Brussel, Koninklijke Bibliotheek

Ms 9001 Guiart des Moulins, Bible historiale, Vol I, Parijs, ca 1414-1415, verluchting door Meester van Vergilius, werkplaats van de Meester van de Cité des Dames, werkplaats van de Meester van de Cleres Femmes, Pierre Remiet: f. 212r, 214v, 374r en margefiguurtjes op f. 1r, Petrus Gilberti: lijneindes

literatuur:

  • Gaspar & Lyna 1937 (1984), nr. 189
  • Delaissé 1959, nr. 21
  • Meiss 1974, p. 408
  • Camille 1996, p. 250, figs. 104-6

Ms 9002 Guiart des Moulins, Bible historiale, vol II, Parijs, ca 1414-1415, verluchting door Meester van Vergilius, werkplaats van de Meester van de Cité des Dames, werkplaats van de Meester van de Cleres Femmes, Pierre Remiet: f. 288r, 319v en margefiguurtjes op f. 61r, Petrus Gilberti: lijneindes

literatuur:

  • Gaspar & Lyna 1937 (1984), nr. 189
  • Delaissé 1959, nr. 21
  • Meiss 1974, p. 408
  • Camille 1996, p. 250, figs. 104-6

Ms 9024 en 9025 Guiart des Moulins, Bible historiale, Parijs, ca 1415, verluchting door Meester van Vergilius, werkplaats van de Meester van de Cité des Dames, werkplaats van de Meester van de Cleres Femmes, Meester van het Getijdenboek van Marguerite de Clissons

literatuur:

  • Gaspar & Lyna 1947, nr. 199
  • Meiss 1974, p. 374
  • Komada 2000, I, p. 379, 664-668

Ms 9094 Bartholomaeus Anglicus, Le Livre de la Properiété des Choses, Parijs ca 1400 (in 1402 gekocht door Philippe le Hardi voor 400 écus) verluchting door Pierre Remiet, Jean de Nizières en de Meester van Vergilius

literatuur:

  • Sotheby’s catalogus 23 juni 1998, p. 57

Ms 9294-9295 Augustinus, La cité de Dieu, Parijs, ca 1405

literatuur:

  • Meiss 1974, p. 408

Ms 9554 Gilles de Rome, Le livre du gouvernement des roys et des princes, Parijs, ca 1407, verluchting f. 1r door verluchter uit omgeving van Meester van Vergilius

literatuur:

  • Meiss 1974, p. 411

Ms 9555-9558 Durand de Champagne, Le mirouer des dames, Parijs, ca 1410

literatuur:

  • Guiffrey 1894-1896, I, p. CLXXVI, nr. 65; II, p. 318
  • Delisle 1907, II, p. 269 nr. 285 bis, 316
  • Meiss 1968, p. 309
  • Meiss 1974, p. 409

Cambridge, Fitzwilliam Museum

McClean 79 getijdenboek, Parijs, ca 1405-1410

literatuur:

  • James 1912 (1), p. 163-4
  • Meiss 1974, p. 409
  • Cambridge 2005, nr. 86

Cambridge, Trinity College

Ms B.11.31 getijdenboek (1e dl; 2e dl = B.11.32), Parijs, ca 1410-1420, verluchting door Meester van Vergilius: f. 13-54; werkplaats van Meester van Bedford: f. 1-12v en 59v-129

literatuur:

  • James 1900-1904, I, p. 379-387
  • Meiss 1974, p. 409
  • Cambridge 2005, nr. 87

Chantilly, Musee Condé

Ms 28 Histoire extraite de la Bible et Apocalypse, Parijs, ca 1412-1415, verluchting door de Meester van Vergilius: frontispice, een volgeling van de Meester van Vergilius: f. 1, en de Meester van de Chantilly Medaillons: overige miniaturen

literatuur:

  • Meiss 1974, p. 409, 298-303

Ms 339 Barthélemy l’Anglais, Livre des propriétés des choses, Parijs, ca 1404

literatuur:

  • Art de l’enluminure 2006-nr. 17, p. 11

Ms 867 Froissart, Grandes Chroniques de France, Parijs, ca 1400-1410

literatuur:

  • Sotheby’s 20 juni 1989, lot 46, p. 70

Den Haag, Koninklijke Bibliotheek

Ms 72 A 25 Froissart, Grandes Chroniques de France, Parijs, 1e kwart 15e eeuw

literatuur:

  • Meiss 1974, p. 409
  • Den Haag 1980, nr. 34
  • Brandhorst & Broekhuijsen-Kruijer 1985, nr. 45
  • Den Haag 1998, nr. 36
  • Den Haag 2002, nr. 45, afb. 82, 83

Den Haag, Museum Meermanno Westreenianum

Ms 10 A 12 Augustinus, La cité de Dieu, vol II (vol I is Parijs, Bibliothèque Nationale, fr 6272), Parijs, ca 1410-1412

literatuur:

  • Meiss 1974, p. 409
  • Den Haag 1979, nr. 18
  • Den Haag 2002, nr. 44, afb. 80, 81

Florence, Biblioteca Laurenziana

Ms med pal 69 Virgilius, Eclogues, Georgics en Aeneid, Parijs, 1403

literatuur:

  • Meiss 1974, p. 324, 409
  • Italian Libraries 1997, p. 126-7

Ms plut XXX.10 Vitruvius, De architectura; Cato, De re rustica; Varro, De re rustica, Parijs, ca 1400-1415 lit: Meiss 1974, p. 409

Leiden, Universiteitsbibliotheek

Ms Scal 1 Adelardus van Bath, Regula abaci, Parijs, ca 1400

literatuur:

  • Den Haag 2002, nr. 26, afb. 46

Londen, British Library

Ms add 29986 Durand de Champagne, Le mirouer des dames, Parijs, ca 1407-1410, eigendom van Jean de Berry volgens inventaris van 1413

literatuur:

  • Meiss 1974, p. 409

Ms Burney 257 Statius, Thebais et Achilleis, Parijs, ca 1405 verluchting door Meester van Vergilius, werkplaats van de Meester van de Cité des Dames en werkplaats van de Meester van Orosius

literatuur:

  • Meiss 1974, p. 409

Ms Harley 1319, Fall of Richard II, eigendom van Jean de Berry volgens inventaris van 1413, Parijs, ca 1401-1405

literatuur:

  • Meiss 1974, p. 409

Ms Harley 4381 Bible historiale (deel 1), Parijs, ca 1403-1404 verluchting door de Meester van Jeanne Ravenelle alias Eerste Meester van de Bible historiale de Jean de Berry, B.N. ms. fr 159: f. 3, 6v, 9, 9v; een volgeling van Jacquemart de Hesdin: f. 1, 3v-5v, 7-8, 10-16; Meester van Vergilius: f. 21v-275

literatuur:

  • Delisle 1907, II, p. 225 nr. 11
  • Herbert 1911, p. 252
  • Meiss 1967, I, p. 189, 265, 298, 310-11, 319, 360, 383 n. 97, II, figs. 617, 622
  • Meiss 1974, I, p. 361, 408, 410, 414
  • Euw & Plotzek 1982, band 3, nr. XIII 3, p. 236
  • Komada 2000, III, nr. 35, p. 756-58
  • Rouse & Rouse 2000, I, p. 290, 400 n. 27
  • Bovey 2002, p. 26-27, pl. 22
  • Lindqvist Sandgren 2002, p. 60-62

Ms Harley 4382 Bible historiale (deel 2), Parijs, ca 1403-1404 verluchting door de Meester van Jeanne Ravenelle alias Eerste Meester van de Bible historiale de Jean de Berry, B.N. ms. fr 159: f. 1; een volgeling van Jacquemart de Hesdin: f. 159-199; de Meester van Vergilius: f. 12-154v, 211-258v

literatuur:

  • Delisle 1907, II, p. 225 nr. 11
  • Herbert 1911, p. 252
  • Meiss 1967, I, p. 189, 265, 298, 310-11, 319, 360, 383 n. 97, II, figs. 617, 622||Meiss 1974, I, p. 361, 408, 410, 414||Euw & Plotzek 1982, band 3, nr. XIII 3, p. 236
  • Komada 2000, III, nr. 35, p. 756-58
  • Rouse & Rouse 2000, I, p. 290, 400 n. 27
  • Bovey 2002, p. 26-27, pl. 22
  • Lindqvist Sandgren 2002, p. 60-62

Ms Royal 19 D III Guiart des Moulins, Bible historiale, vol 1 en 2, Clairefontaine en Parijs, 1411 verluchting door Meester van Vergilius, werkplaats van de Meester van Egerton 1070, Meester van Boucicaut e.a.

literatuur:

  • Meiss 1968, p. 96-99
  • Meiss 1974, p. 386, 410
  • Backhouse 1997, nr. 129
  • Londen 2011, nrs 24 (vol. 1) en 74 (vol. 2)

Londen, Courtauld Museum (voormalige verzameling Antoine Seilern)

Alchandreus, De astrologia; Boethius, De arithmetica en De musica, Parijs, ca 1410-1415

literatuur:

  • Meiss 1974, p. 410

Londen, Sotheby’s

Catalogus 20 juni 1989 Lot 46 Froissart, Grandes Chroniques de France, 2 vols., Parijs, ca 1400-1410

literatuur:

  • Sotheby’s (Phillipps) 30 november 1976, lot 870
  • Sotheby’s 20 juni 1989, lot 46

Catalogus 4 december 2007, lot 57 Breviarium van Armagnac in 2 vols., Parijs , ca 1400 (tussen 1390 en 1407 Meester van Vergilius en werkplaats: vol.1: f. 1r, vol 2 : f. 298v, 309r, 320v, 352v; Meester van Luçon en werkplaats: vol. 1: f. 2r, 63r, 172v, 186r, vol. 2 : f. 1r, 2r, 34v, 36r, 120r; Meester van het Breviarium van Jan sans Peur en werkplaats: vol. 1,f. 56r, 201v, 238v, 251r, 259r, 264r, vol. 2: f. 23r, 52v, en mogelijk f. 69r, 92r, 101r, 137v, 158v, 168v, 172, 180, 199, 205, 218r, 232r, 244r; Meester van de Mariakroning en werkplaats: vol. 1, f. 31r (maar niet het gezicht van Jean de Roussay, dat mogelijk is geschilderd door de Meester van Luçon), 31v, 35r, 36v, 40r (maar niet de donor die mogelijk is geschilderd door de Meester van Luçon), vol. 2: f. 248v, 261v, 270v, 279r, 287v

literatuur:

  • James 1898, p. 179-183
  • De Ricci 1926, nr. 32, p. 16
  • Sotheby’s 20 juni 1989, lot 46, p. 70
  • De Hamel 2006
  • Sotheby’s 4 december 2007, lot 57

Malibu, J. Paul Getty Museum

Ms 72 Boethius, Liber Alchandrei philosophi, Parijs, ca 1405

literatuur:

Art de l’enluminure 2006-nr. 17, p. 11

Miami, Verzameling van mrs. Jean M. Kane

Getijdenboek, Parijs, ca 1400

literatuur:

Meiss 1974, p. 410

Oxford, Bodleian Library

Ms Douce d13, f. 30a los blad uit Bible historiale, Parijs, 1e kwart 15e eeuw

literatuur:

Meiss 1974, p. 410

Parijs, Bibliothèque de l’Arsenal

Ms 5057-5058 Guiart des Moulins, Bible historiale, Parijs, ca 1405 verluchting door de Meester van de Cleres femmes en werkplaats, de Meester van Vergilius en werkplaats en de werkplaats van de Meester van de Cité des dames en 4e anonieme verluchter van mindere kwaliteit

literatuur:

  • Parijs 1955, nr. 159
  • Meiss 1974, p. 339-342, 410
  • Parijs 2004, nr. 163

Voor verdere literatuur zie onder: Meester van de Cleres femmes

Parijs, Bibliothèque de la Chambre des Deputes

Ms 3 Guiart des Moulins, Bible historiale, Parijs, ca 1395-1400 lit: Meiss 1974, p. 410

Parijs, Bibliothèque de l’Institut
Ms 264 Boethius, De Consolatione, Parijs, ca 1403-1405 lit: Meiss 1974, p. 410

Parijs, Bibliothèque Nationale

Ms fr 25 Augustinus, La Cité de Dieu, vol I, Parijs, ca 1408-1410 verluchting door Meester van Vergilius en de Meester van de Berry Apocalypse en werkplaats

literatuur:

Parijs 1955, nr. 163

Meiss 1974, p. 410, 342

Ms fr 31-32 Titus Livius, ab urbe condita (vert.Pierre Bersuire), Parijs, ca 1400

literatuur:

Art de l’enluminure 2006-nr. 17, p. 11

Ms fr 44 Valerius Maximus, Faits et dits mémorables (vertaling door Simon de Hesdin en Nicolas de Gonesse), Parijs, ca 1405-1410

literatuur:

Art de l’enluminure 2006-nr. 17, p. 11

Ms fr 45-46 Valerius Maximus, Faits et dits mémorables (vertaling door Simon de Hesdin en Nicolas de Gonesse), Parijs, ca 1405-1410

literatuur:

Meiss 1974, p. 410

Ms fr 263 Titus Livius, Histoire romaine (vertaling door Pierre Bersuire), Parijs, ca 1400

literatuur:

Meiss 1974, p. 410

Ms fr 282 Valerius Maximus, Faits et dits mémorables (vertaling door Simon de Hesdin en Nicolas de Gonesse), Parijs, ca 1401

literatuur:

Meiss 1974, p. 410

Ms fr 414 Jacobus de Voragine, Légende dorée (vertaling door Jean de Vignay), Parijs, ca 1407 verluchting door de Meester van Vergilius: f. 1, en de Meester van de Chantilly Medaillons: overige miniaturen

literatuur:

Meiss 1974, p. 411

Ms fr 819-820 Miracles de Notre-Dame, Parijs, 1e kwart 15e eeuw verluchting door Meester van Vergilius e.a.

literatuur:

Meiss 1974, p. 411

Ms fr 823 Guillaume de Deguilleville, Pèlerinage de vie humaine. Pèlerinage de l’ame. Pèlerinage de Jhesucrist, Parijs, 1e kwart 15e eeuw

literatuur:

Meiss 1974, p. 411

Ms fr 6272 Augustinus, La Cité de Dieu, vol I (vol II = Den Haag, Museum Meermanno Westreenianum, ms 10 A 12), Parijs, ca 1410-1412

literatuur:

Meiss 1974, p. 411

Art de l’enluminure 2006-nr. 17, p. 4, 20-41

Ms fr 6445 Valerius Maximus, Faits et dits mémorables (vertaling door Simon de Hesdin en Nicolas de Gonesse), Parijs, ca 1410

literatuur:

Meiss 1974, p. 411

Ms nouv acq lat 3107 getijdenboek van Saint-Maur, Parijs, ca 1411, f. 175v door Meester van Boucicaut, overige door Meester van Vergilius en anderen

literatuur:

Meiss 1968, p. 128-129

Soissons, Bibliothèque de Soissons

Ms 210-212 Guiart des Moulins, Bible historiale, Parijs, ca 1405 Meester van Vergilius; Meester van Saint Voult

literatuur:

Meiss 1974, p. 411

Parijs 2004, p. 266

Turijn, Biblioteca Reale

Ms Saluzzo 188 handschrift, Parijs, ca 1400-1415

literatuur:

Art de l’enluminure 2006-nr. 17, p. 11

Parijs, Bibliothèque Nationale, Ms. fr. 263, f. 10r (detail)

Literatuur

  1. Guiffrey 1894-1896, I, p. CLXXVI, nr. 65; II, p. 318
  2. James 1898, p. 179-183
  3. James 1900-1904, I, p. 379-387
  4. Delisle 1907, II, p. 225, nr. 11, p. 269 nr. 285 bis, 316
  5. Herbert 1911, p. 252
  6. James 1912 (1), p. 163-4
  7. De Ricci 1926, nr. 32, p. 16
  8. Gaspar & Lyna 1937 (1984), nr. 189
  9. Parijs 1955, nrs. 159, 163
  10. Delaissé 1959, nr. 21
  11. Meiss 1967, I, p. 189, 265, 298, 310-11, 319, 360, 383 n. 97, II, figs. 617, 622
  12. Meiss 1968, p. 96-99, 129-129, p. 309
  13. Meiss 1974, p. 212, 298-303, 324, 361, 368, 339-342, 408-412, 414
  14. Sotheby’s catalogus (Phillipps) 30 november 1976, lot 870
  15. Den Haag 1979, nr. 18
  16. Den Haag 1980, nr. 34
  17. Euw & Plotzek 1982, band 3, nr. XIII 3, p. 236
  18. Brandhorst & Broekhuijsen-Kruijer 1985, nr. 45
  19. Sotheby’s 20 juni 1989, lot 46, p. 66-71
  20. Camille 1996, p. 250, figs. 104-6
  21. Backhouse 1997, nr. 129
  22. Italian Libraries 1997, p. 126-127
  23. Den Haag 1998, nr. 36
  24. Sotheby’s catalogus 23 juni 1998, p. 57
  25. Komada 2000, I, p. 379, 664-668; III, nr. 35, p. 756-58
  26. Rouse & Rouse 2000, I, p. 290, 400 n. 27
  27. Bovey 2002, p. 26-27, pl. 22
  28. Den Haag 2002, nrs. 26, 44, 45, afb. 46, 80, 81, 82, 83
  29. Lindqvist Sandgren 2002, p. 60-62
  30. Parijs 2004, nr. 163, p. 266
  31. Cambridge 2005, nrs. 86, 87
  32. Art de l’enluminure 2006-nr. 17, p. 4, 11, 20-41
  33. De Hamel 2006
  34. Sotheby’s 4 december 2007, lot 57
  35. Londen 2011, nrs 24 (vol. 1) en 74 (vol. 2)

Den Haag, Museum Meermanno Westreenianum, Ms. 10 A 12, f. 2r, 214v, 238v