Simon Bening

direct link to:

– Beatty Rosarium in Dublin, Chester Beatty Library

– Rothschild Prayerbook in Perth, Kerry Stokes Collection

– Book of Hours in New York, Metropolitan Museum, Cloisters Collection

– Da Costa Book of Hours in New York, Pierpont Morgan Library

– Croy Gebedenboek (Wenen, Osterreichische Nationalbibliothek, Cod 1858)

– München, Bayerische Staatsbibliothek, clm 28346

Vlaams boekverluchter. Laatste van de grote Vlaamse boekverluchters. Op een zelfportret uit 1558 (waarvan overigens twee versies bestaan, één in het Victoria & Albert Museum in Londen en één in de (voormalige) Robert Lehman Collectie in het Metropolitan Museum in New York) staat de leeftijd van Simon Bening vermeld, te weten 75 jaar, waaruit volgt dat hij in 1483 of 1484 geboren moet zijn. Simon vermeldt tevens dat hij zoon is van Alexander Bening, eveneens een belangrijk boekverluchter.

Simon Bening trad in 1508 toe tot de broederschap van de boekhandelaren in Brugge, en uit archiefstukken blijkt dat hij deze stad bezocht in de jaren 1512 en 1516. In 1516 werd zijn lidmaatschapsgeld van de broederschap betaald door Antonius van Damme, een Brugse schrijver die een levenslange vriend en medewerker van Simon Bening schijnt te zijn geweest.

Simon werd in 1519 burger van de stad Brugge waar hij zich waarschijnlijk vestigde rond de tijd van het overlijden van zijn vader in Gent. In 1522 schonk hij een grote Kruisiging, klaarblijkelijk van zijn eigen hand, voor een missaal van de Brugse Broederschap. In de jaren 1524, 1536 en 1546 was Simon Bening deken van deze Brugse Broederschap.

Simon en zijn eerste vrouw Katherine Scroo hadden vijf dochters, waarvan er eentje, Levina Teerlinck, een succesvol artiest in Engeland werd. Katherine overleed in 1542 en een van hun dochters het jaar daarop. Simon hertrouwde met Jane Tancre, welk huwelijk kinderloos bleef en eindigde door haar overlijden in 1555.

De moeder van Simon Bening was Catherine de Goes, van wie wordt aangenomen dat zij een zuster of nichtje was van de schilder Hugo van der Goes (circa 1440- 1482).

Toeschrijvingen aan Simon Bening gebeuren op basis van een canonblad in een missaal uit het stadhuis van Diksmuide (1529-1530) waarvan een rekening bewaard is. Het boek zelf ging tijdens de 1e wereldoorlog verloren, maar van het canonblad zijn foto’s bewaard gebleven.

In het vroege werk van Simon Bening is de invloed van Gerard David duidelijk zichtbaar. Simon maakte ook gebruik van modellen van de Meester van het Oudere Gebedenboek van Maximiliaan I, waaruit sommigen de identificatie van deze laatste met Simons vader, Alexander Bening afleiden.

Simon Bening werkte mee aan een groot aantal beroemde Vlaamse handschriften. Hiertoe behoren onder meer het Rothschild Gebedenboek, het Breviarium Grimani , het Da Costa Getijdenboek, het Bloemen-Getijdenboek en de Weense Hortulus Animae.

Dit laatste handschrift werd in de oudere literatuur veelal toegeschreven aan Gerard Horenbout (dan wel aan een anonieme meester genaamd de Meester van de Hortulus Animae), maar thans wordt vrij algemeen aanvaard dat waarschijnlijk sprake is van werk van Simon Bening of zijn atelier. 

Ook een getijdenboek dat nu verspreid is over de benedictijnenabdij van Montserrat (ms. 53), de Bayerische Staatsbibliothek in München (clm 23638), het Getty Museum in Los Angeles (ms. 3) en een privécollectie, is van zijn hand.

De van oudsher veronderstelde medewerking van Simon Bening aan het Mayer van den Bergh Breviarium wordt sinds kort niet meer aanvaard (Los Angeles-London 2003, nr. 92, noot 2).

In 1530 kreeg Simon van de Portugese diplomaat en humanist Damiao de Gois opdracht tot het verluchten van een monumentale genealogie voor de infante Dom Fernando van Portugal.

Simon Bening schilderde zijn landschappen op vooruitstrevende wijze. Zijn natuurvisie kwam tot een hoogtepunt in zijn kalenderprenten. Ze overtreffen de vergezichten van Joachim Patinir, in die tijd de meest befaamde landschapschilder.

Simon Bening roept in zijn landschappen een breed, zelfs panoramisch landschap, op door het landschap soms over twee bladen te laten doorlopen; zo verkreeg hij het door landschapschilders zo op prijs gestelde liggende formaat. De continuïteit van voor- en achtergrond en de steeds harmonieuzer verhoudingen in de kalenderminiaturen die hij in de jaren 1530 ontwierp, kondigen meer dan enig ander Vlaams kunstenaarsoeuvre uit die tijd de ruimtelijke opbouw van de landschappen van Pieter Bruegel de Oude aan.

Een Spaans gebedenboek

Mogelijk de vroegste verluchtingen van de hand van Simon Bening vinden we terug in een aantal bewaard gebleven miniaturen uit een voor een Spaanse opdrachtgever rond 1509-1510. De opdrachtgever behoorde tot de Spaanse familie van Enriquez de Ribera. Waarschijnlijk betreft het Fadrique Enriquez de Ribera, die in 1518 toetrad tot de Orde van het Gulden Vlies en overleed in 1538. De volgende miniaturen zijn bewaard gebleven (nummering conform Londen, Christie’s, Catalogus 14 december 2020, lot 22):

1. Blad met Christ washes the Feet of the Apostles, thans: Hamburg, Dr. Jörn Günther Antiquariat (Thans Basel & Stalden), Catalogus 1 (1993), nr. XXXII

2. Blad met Last Supper and the Institution of the Eucharist, thans Cleveland, Museum of Art, Ms 2002.52

3. Blad met Christ’s Appearance to the Apostles, thans: Larrivière, Verzameling Comte Jean-Marie Paul Simon Durrieu (1855-1925), Ms. s.n.

4. Blad met Christ’s Appearance to Thomas, thans: Larrivière, Verzameling Comte Jean-Marie Paul Simon Durrieu (1855-1925), Ms. s.n.

5, 6. Twee fragmenten met Jesus and the Apostles at the Sea of Tiberias en Jesus, Peter and John at the Sea of Tiberias, thans: Londen, Sotheby’s, Catalogus 23 juni 1992, Lot 22

7. Blad met Christ performing Miracles, thans: St Louis, Missouri, the St Louis Museum of Art, acc.no. 66:1952

8. Blad met Joseph of Arimathea kneeling in front of Pilate asking for the body of Christ with Nicodemus standing by; and Nicodemus and Joseph on their way to Calvary equipped with myrrh, aloe and white linen, Descent from the Cross en Lamentation, thans: Londen, Christie’s, Catalogus 14 december 2020, lot 22

9. Blad met Passion, Resurrection, Last Judgement, Parable of the Fig Tree, thans: Philadelphia, Free Library, Rare Books Room, ms. 6.1

10. Blad met Pentecost, the Mocking of the Apostles, and St Peter preaching, thans: Philadelphia, Free Library, Rare Books Room, ms. 6.2

11. Twee fragmenten met Crucifixion, Veil of the Temple rent in two (thans: Londen, Sotheby’s, Catalogus 6 Juli 2000, lot 35

12. Blad met Supper at Emmaus, thans: Londen, Christie’s, Catalogus 1 december 2016, lot 9

13. Blad met The Resurrection of the Dead, the Resurrected Christ before Mary, The Last Judgment thans: Brugge, Rob Michiel Auctions, Catalogus 28 april 2019, lot 1201 (daar niet geïdentificeerd)

14. Blad met The Betrayal and Arrest of Christ thans: Brugge, Rob Michiel Auctions, Catalogus 28 april 2019, lot 1201 (daar niet geïdentificeerd)

15. Blad met The Agony in the Garden, thans: Parijs, Louvre, Cabinet des dessins du Louvre, RFML.AG.2020.5.1, Recto

16. Blad met The Crucifixion, thans: Parijs, Louvre, Cabinet des dessins du Louvre, RFML.AG.2020.5.2, Recto

Imhof Gebedenboek

Eveneens vroeg gedateerde verluchtingen van de hand van Simon Bening vinden we terug in het Imhof Gebedenboek (Londen, Christie’s, Catalogus 6 juli 2011 (Arcana, III), lot 26). Het handschrift werd geschreven en voltooid in Antwerpen in 1511 zoals blijkt uit het colofon of folio 334v: “Scriptus et finitus est liber iste in opido mercuriali Hantw(er)pia, Anno 1511”. 

Dit handschrift, voor het eerst gepubliceerd door Lieftinck 1957, vertoont al alle kenmerken die de kunst van Simon Bening de komende halve eeuw zal hebben en staat bekend om de hoge kwaliteit van de randen om de miniaturen, welke randen klaarblijkelijk eveneens door Simon Bening zijn vervaardigd.

Opdrachtgever van het handschrift was naar alle waarschijnlijkheid Hans V Imhof uit Neurenberg. In dit verband is interessant te melden dat de familienaam van de schrijver bekend onder de naam Petrus Alamire, actief in Antwerpen in 1511, niet Alamire is, maar Imhof, zodat hij wellicht ook het Imhof gebedenboek heeft geschreven (Los Angeles-London 2003, p. 449).

Gebedenboek van Kardinaal Albrecht van Brandenburg

Het absolute meesterwerk van Simon Bening is het fameuze Gebedenboek van Kardinaal Albrecht van Brandenburg (thans bewaard in het J. Paul Getty Museum, Ms Ludwig IX, 19). Dit gebedenboek bevat op folio 336 in de rand het monogram “SB”, en is daarmee het enige gesigneerde werk van de artiest. Bening gebruikte voor zijn miniaturen vroegere composities van hemzelf en andere kunstenaars, hij putte inspiratie uit de houtsneden uit een gebedenboek dat in 1521 in Augsburg werd gedrukt en dat qua tekst en indeling nauwgezet werd gevolgd in het onderhavige gebedenboek.

De miniaturen vertonen invloeden van Vlaamse Primitieven als Robert Campin alias de Meester van Flémalle, Rogier van der Weyden, Hugo van der Goes en Hans Memling. Het Laatste Avondmaal verwijst naar de houtsnede met hetzelfde onderwerp in de reeks van de Kleine Passie van de hand van Albrecht Dürer. Er zijn ook echo’s van werk van Schongauer en Holbein.

Het gebedenboek werd later tweemaal geïmiteerd door Nicolaus Glockendon en diens zoon Gabriël Glockendon.

Getijdenboek van Kardinaal Albrecht van Brandenburg

De waardering van de kardinaal van Brandenburg voor het werk van Simon blijkt wel uit de enkele jaren te voren verstrekte opdracht tot het verluchten van een getijdenboek, waarvan de kern, bestaande uit twee banden, voor het laatst werd geveild bij op 19 juni 2001 bij Sotheby’s te Londen (lot 36). Uit dit handschrift is een groot aantal miniaturen verwijderd.

De volgende miniaturen zijn thans geïdentificeerd:

• Vijf miniaturen met Kruisiging, Annunciatie, Maagd en Kind met Sint Anna, Laatste Oordeel en Hemelvaart van de Maagd, bevinden zich sinds 1918 te Cambridge, Fitzwilliam Museum.
• Een miniatuur met de Kruisiging, bevindt zich sinds 1996 te Cambridge, Fitzwilliam Museum.
• Een miniatuur met de Pièta bevindt zich sedert 1929 te New York, Metropolitan Museum of Art, Robert Lehman Collection, welke collectie in 2008 “en bloc” werd aangekocht door Dr. Jörn Günther Antiquariat te Hamburg.
• Een miniatuur met Sint Bridget werd eveneens in 1929 door Lehman aangekocht, maar is thans spoorloos.
• Een miniatuur met Sint Gertrude van Nivelles bevindt zich te Pittsburg, Carnegie Museum.
• Een miniatuur met Johannes de Doper bevindt zich te Amsterdam, Rijksprentenkabinet.
• Een miniatuur met Christus voor Kaiaphas bevindt zich te Stockholm, Nationalmuseum.
• Een miniatuur met Sint Odilea is geveild te Londen bij Christie’s op 7 december 1988, lot 13, thans Privéverzameling Engeland, Londen.
• Een miniatuur met Sint Margaretha is geveild te Londen bij Sotheby’s op 11 juli 1960, lot 41b, thans Privéverzameling Duitsland.
• Een miniatuur met de Besnijdenis is geveild te Londen bij Sotheby’s op 21 juni 1988, lot 106, thans Privéverzameling Duitsland.
• Een miniatuur met Sint Hieronymus knielend in gebed dan wel Albrecht van Brandenburg in gebed is geveild te Londen bij Sotheby’s op 7 juli 2009, lot 115.
• Een miniatuur met Sint Franciscus is geveild te Londen bij Christie’s in april 1929 (Pitt-Rivers), lot 130, waarvan de huidige locatie onbekend is.

Rosaria

Een rosarium is een verzameling gebeden, met name gericht op de heilige maagd Maria. Simon Bening was betrokken bij de verluchting van een opvallend groot aantal rosaria:

• 14 bladen in Boston, PL, MS q Med. 35 vormen samen met 2 bladen in Cambridge, Fitzwilliam, ms. 257a-b een voor een Spaanse opdrachtgever vervaardigd rosarium.
• Dezelfde Spaanse tekst van het rosarium onder 1 vermeld, is bewaard gebleven in een rosarium-psalter gemaakt in 1545 voor een lid van de Acuña familie (Sotheby’s 6 Juli 2000 (Ritman, I), lot 57)
• Van een derde rosarium is thans alleen een Kruisiging bekend (Washington, DC, National Gallery of Art, Rosenwald Collection, Inv. B-22897).
• Van een vierde rosarium is de tekst nooit geschreven, maar zijn wel 11 miniaturen bewaard gebleven (Christie’s, New York, 9 juni 1993, lot 6, thans Privéverzameling, Europa).
• Simon Bening verluchte tot slot rond 1540-1545 een vijfde rosarium, met eveneens gebeden in het Spaans, waarschijnlijk voor keizer Karel V (Dublin, Chester Beatty Library, MS W.99).

Stein-quadriptiek

Uit ongeveer 1530 dateren een viertal luiken met telkens 16 kleine afzonderlijke miniaturen met taferelen uit het leven van Maria en uit het Passieverhaal. De miniaturen zijn op de betreffende panelen gekleefd. In de afzonderlijke composities van dit ensemble werkte hij met nauwe kaderingen en vaak krappe close-ups en paste hij de opbouw van de opeenvolgende taferelen aan elkaar aan om een gevoel van beweging en dynamiek te creëren, waardoor hij de zeggingskracht en de directheid van het verhaal verhoogde.

Deze Christologische cyclus is een van de grootste in de Vlaamse miniatuurkunst en een van de meest complexe werken van Simon Bening. Bening verwerkte in dit unieke concept miniaturen van de Weense Meester van Maria van Bourgondië en werk van Hugo van der Goes. Deze modellen verrijkte hij door gebruik te maken van prenten van Martin Schongauer (Kupfer-Tarasulo 1979) en Albrecht Altdorfer (Baudouin 2002).

Nu eens kopieerde Simon Bening hele prenten, dan weer haalde hij er enkele figuren uit die hij combineerde met gegevens uit andere modellen of die hij verwerkte in eigen composities. Dit werk bewijst de grote levenskracht van de Vlaamse miniatuurkunst tijdens haar eindfase.

Paneelschilderingen door Simon Bening

Simon Bening schilderde ook enkele religieuze altaarstukken op perkament, waarvan het grootste en het mooiste de Heilige Hiëronymus in de woestijn van het Escoriaal is.

Een kleine Maria met Kind die door Maryan Ainsworth in het Metropolitan Museum is ontdekt (zie Ainsworth 2002, afb. op p. 6), bewijst dat Simon Bening zich ook aan het schilderen in olieverf heeft gewaagd.

Aan Simon Bening wordt ook een triptiek bewaard in Houston, Museum of fine arts toegeschreven, alsmede een Maagd en Kind in het Prado te Madrid.

Een bijzondere tussenvorm vinden we terug in een bij Christie’s (Catalogus 7 juli 2010 (Arcana, I), lot 27) geveild soort van verlucht triptiek geplakt op houten panelen, met links de Geboorte, rechts Christus tussen de schriftgeleerden en midden Maagd met Kind in een tuin.

De kunst van Simon Bening in de laatste fase van zijn loopbaan (1540-1560) vertoont een opmerkelijke overeenkomst met het gelijktijdige werk uit de eerste fase van de loopbaan van de Vlaamse paneelschilder Pieter Bruegel de Oudere (zie hieromtrent nader Lehman 1997, p. 116-117).

Met de dood van Simon Bening in 1561 kwam een einde aan de laatste grote fase van de Vlaamse miniatuurkunst, een artistieke traditie met een internationale clientèle en een internationale esthetische uitstraling.

Catalogus

Amsterdam, Rijksprentenkabinet

Inv. 1950.257 losse miniatuur met Johannes de Doper, afkomstig uit het Getijdenboek van Albrecht van Brandenburg, Brugge, 1522/23

literatuur:

• Hindman, Levi d’Ancona, Palladino & Saffiotti 1997, p. 99

Antwerpen, Museum Mayer van den Bergh

Inv 946 Breviarium Mayer van den Bergh, Gent en Brugge ca 1500-1510 verluchting door Simon Bening, Gerard Horenbout, de Meester van het Oudere Gebedenboek van Maximiliaan I, Jan Provoost en de Meester van Jacobus IV van Schotland

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 157-8
• Gaspar 1932
• Smeyers & Van der Stock 1997, p. 49-115
• Nieuwdorp & Dekeyzer 1997Smeyers 1998, p. 480, 482
• Los Angeles-London 2003, nr. 92

thans toeschrijving aan Simon Bening niet meer aanvaard! Zie Los Angeles-London 2003, nr. 92, noot 2

Arundel Castle, Duke of Norfolk

Arundel getijdenboek, Brugge, ca 1525-1530, mogelijk 4 losse bladen in Brooklyn

literatuur:

• Testa 1994
• Los Angeles-London 2003, nr. 143

Aschaffenburg, Hofbibliothek

Ms 9 gebedenboek, deels verlucht door Simon Bening

literatuur:

• Smeyers 1998, p. 474

Baltimore, Walters Art Gallery

Ms W 212 getijdenboek, Brugge, ca 1500-1530

literatuur:

• Dogaer 1987, p. 177

Ms W 213 getijdenboek, Brugge, ca 1500-1530

literatuur:

• Dogaer 1987, p. 177

Ms W 426 getijdenboek, Brugge (?), ca 1510-1520 verluchting door Simon Bening (?) en medewerkers

literatuur:

• De Ricci 1935-1940, I, p. 810, nr. 332
• Baltimore 1949, nr. 214
• Baltimore 1957, nr. 122
• Bierman 1975, p. 29-31, 268
• Dogaer 1987, p. 177
• Randall 1997, nr. 296
• Los Angeles-London 2003, p. 449, nt. 5

Ms W 442a, b, c, d Stein Quadriptiek, Brugge, eind jaren 1520

literatuur:

• Destrée 1923, p. 19-23
• Winkler 1925 (1978), p. 139-140
• De Ricci 1935-1940, I, p. 809, nr. 324
• Baltimore 1949, nr. 212
• Randall 1997, nr. 298
• Los Angeles-London 2003, nr. 146

Boston, Public Library

Ms med 35 veertien (14) losse miniaturen uit een rosarium (2 andere miniaturen uit hetzelfde rosarium zijn thans in Cambridge en 2 met de Olijfberg en de Kruisiging zijn thans niet getraceerd), Brugge, ca 1520

Lijst:

1. annunciatie
2. visitatie
3. geboorte
4. Christus tussen de schriftgeleerden
5. Olijfberg
6. geseling
7. doornenkroning
8. kruisdraging
9. kruisiging
10. verrijzenis
11. Pinksteren
12. Maagd en engelen
13. kroning van de Maagd
14. het Lege Kruis

literatuur:

• Kupfer-Tarasulo 1979
• Cambridge 1993, nr. 29
• Smeyers 1998, p. 483, nt 47
• Dominguez Rodriguez & Trevino-Gajardo 2004
• Boston 2016, nr. 117

Brooklyn, Brooklyn Museum of Art, Bequest of A. Augustus Healy Fund

Ms 11502-11505 vier losse bladen met de 4 evangelisten (mogelijk oorspronkelijk behorende tot het getijdenboek in Arundel Castle) , Brugge, 1521

literatuur:

• Marrow 1984
• Testa 1994
• Hindman, Levi d’Ancona, Palladino & Saffiotti 1997, fig. 11.7, p. 88, 89, 115
• Los Angeles-London 2003, p. 455, nt. 3

Brugge, Rob Michiel Auctions

Catalogus 28 april 2019, lot 1201 Los blad met The Resurrection of the Dead, the Resurrected Christ before Mary, The Last Judgment en Los blad met The Betrayal and Arrest of Christ afkomstig uit het Getijdenboek van Enriquez de Ribera (daar niet als zodanig geïdentificeerd), Brugge, ca 1509-1510 verluchting door Simon Bening

literatuur:

• Londen, Christie’s 14 december 2020, in lot 22

Brussel, Koninklijke Bibliotheek

Ms II 158 getijdenboek van Hennessy, Brugge, ca 1530-1535

literatuur:

• Destrée 1923
• Winkler 1925 (1978), p. 167
• Delaissé 1959, nr. 50
• Los Angeles-London 2003, nr. 150
• Bousmanne c.s. 2015

Cambridge, Fitzwilliam Museum

Ms 257a-b twee losse miniaturen met presentatie in tempel en hemelvaart, afkomstig uit een rosarium, 12 andere miniaturen uit hetzelfde rosarium zijn thans in Boston en 2 zijn nog niet getraceerd, Brugge, ca 1520

literatuur:

• Cambridge 1993, nr. 29
• Smeyers 1998, p. 483, nt 47
• Cambridge 2005, nr. 98
• Los Angeles-London 2003, nr. 144

Ms 294a, 294b, 294c, 294d, 294e vijf miniaturen afkomstig uit het Getijdenboek van Albrecht van Brandenburg, Brugge, 1522-23 (zie Sotheby’s catalogus 19-6-2001, Lot 36)

literatuur:

• Cambridge 1993, nr. 31
• Hindman, Levi d’Ancona, Palladino & Saffiotti 1997, p. 99-112
• Cambridge 2005, nr. 97

Ms 3-1996 miniatuur met de Kruisiging, afkomstig uit het Getijdenboek van Albrecht van Brandenburg, Brugge, 1522/23 (zie Sotheby’s catalogus 19-6-2001, Lot 36)

literatuur:

• Hindman, Levi d’Ancona, Palladino & Saffiotti 1997, p. 99-112
• Cambridge 2005, nr. 97

Cambridge, University Library

Ms Nn 4.1 benedictional van Robert de Clerq, Brugge, ca 1520

literatuur:

• Testa 1986, p. 44-5
• Cambridge 1993, nr. 42
• Smeyers 1998, p. 459
• Cambridge 2005, nr. 57
• http://www.fitzmuseum.cam.ac.uk/gallery/cambridgeilluminations/themes.html (2005)

Cleveland, Museum of Art

Ms 2002.52 Losse miniatuur met scènes van het Laatste Avondmaal, afkomstig uit het Getijdenboek van Enriquez de Ribera, Brugge, ca 1509-1510 verluchting door Simon Bening

literatuur:

• Durrieu 1927, pl. XCII
• Jörn Günther 1994, in XXXII
• Londen, Christie’s 14 december 2020, in lot 22

Den Haag, Museum Meermanno-Westreenianum

Ms 10 E 3 getijdenboek, ca 1520 (in oudere literatuur toegeschreven aan Bening zelf, thans aan een volgeling van hem)

literatuur:

• Den Haag 1979, nr. 60

Dublin, Chester Beatty Library

Ms W. 99 het Beatty-Rosarium, Brugge, ca 1540-1545

literatuur:

• Testa 1986
• Smeyers 1998, p. 442-3
• Walther 2001, p. 428-429
• Los Angeles-London 2003, nr. 156

Gent, Museum voor schone kunsten

1924-D miniatuur met Maria en Kind in omlijsting, Brugge ca 1510

Hamburg, Dr. Jörn Günther Antiquariat (Thans Basel & Stalden)

Catalogus 1 (1994), nr. XXXII Los blad met voetwassing, afkomstig uit het Getijdenboek van Enriquez de Ribera, Brugge, ca 1509-1510, verluchting door Simon Bening

literatuur:

• Durrieu 1927, plaat XCII
• Jörn Günther 1994, nr. XXXII

Kassel, Landesbibliothek

Ms math et art 50 codex met fragmenten uit getijdenboeken, bestaande uit 43 bladen (waarvan 7 in privebezit) en wel aangeduid als het zogenaamde gebedenboek van Hertog Johann Albrecht von Mecklenburg, Brugge ca 1511-1515, Neurenberg ca 1515-20, Neurenberg ca 1530-31, Neurenberg of Frankfurt ca 1530 verluchting door Simon Bening te Brugge: 23 miniaturen; Albrecht Glockendon te Neurenberg: 6 miniaturen; Nikolaus Glockendon te Neurenberg: 10 miniaturen; Hans Sebald Beham te Neurenberg of Frankfurt: 3 miniaturen en een anoniem verluchter: 1 miniatuur

literatuur:

• Marrow 1983
• Testa 1992
• Smeyers 1998, p. 476
• Los Angeles-London 2003, p. 449

Zie voor verdere literatuur onder: Albrecht Glockendon, Nikolaus Glockendon en Hans Sebald Beham

Larrivière, Verzameling Comte Jean-Marie Paul Simon Durrieu (1855-1925)

Ms s.n. Los blad met Ongelovige Thomas, afkomstig uit het Getijdenboek van Enriquez de Ribera, Brugge, ca 1509-1510, verluchting door Simon Bening

literatuur:

• Jörn Günther 1994, in XXXII

Ms s.n. Los blad met Verschijning aan de Apostelen, afkomstig uit het Getijdenboek van Enriquez de Ribera, Brugge, ca 1509-1510, verluchting door Simon Bening

literatuur:

• Jörn Günther 1994, in XXXII

Londen, British Library

Ms add 12531 Genealogie van de Infante Dom Fernando van Portugal, 1530-1534 verluchting door Simon Bening en Antonio de Holanda

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 176
• Kren 1983, nr. 9
• Smeyers 1998, p. 480, 481
• Walther 2001, p. 430-431
• Los Angeles-London 2003, nr. 147

Ms add 18855 vier toegevoegde kalenderminiaturen op f 108-109, Brugge, ca 1550 (zie ook Londen, Victoria and Albert, ms Salting 2538, 2560) (rest handschrift verlucht door werkplaats van Jean Bourdichon te Tours, ca 1510-1525

literatuur:

• Kren 1983, nr. 10
• Hindman, Levi d’Ancona, Palladino & Saffiotti 1997, p. 117
• Los Angeles-London 2003, nr. 159

Ms add 24098 getijdenboek (Golf Boek), Brugge, ca 1540-1545

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 177
• Backhouse 1997, nr. 210
• Los Angeles-London 2003, nr. 155

Ms Egerton 1147 getijdenboek, Brugge ca 1500 en Brugge ca 1510-1515 in 1e campagne kalendermedaillons door Meester van het Dresdense Gebedenboek, in 2e campagne toevoeging van 4 miniaturen door Simon Bening: f. 6v januari, 9v mei, 229r Hof van Olijven en Verraad, 259r St Joris en de draak

literatuur:

• Brinkmann 1997, p. 388-9

Ms Egerton 2125 gebedenboek van Joanna Ghistelles, Abbess van Messines, Gent, ca 1516 Simon Bening en werkplaats

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 180
• Backhouse 1997, nr. 203
• Smeyers 1998, p. 462
• Los Angeles-London 2003, nr. 141

Londen, Christie’s

Catalogus 7 juli 2010 (Arcana, I), lot 27 verlucht triptiek geplakt op houten panelen, met links de Geboorte, rechts Christus tussen de geleerden en midden Maagd met Kind in een tuin, Brugge, ca 1540-1545

literatuur:

• Los Angeles-London 2003, nr. 157
• Christie’s 7 juli 2010 (Arcana, I), lot 27

Catalogus 7 juli 2010 (Arcana, I), lot 46 getijdenboek, Brugge, ca 1520 verluchting door Simon Bening: f.1 January: in a snow-covered house beneath bare trees, a man warming himself by a fire as a woman prepares his meal; Aquarius in a roundel. f.1v February: pruning and training vines in a vineyard with a raised hut for the watchman; Pisces in a roundel. f.2 March: two woodcutters; Aries in a roundel. f.2v April: the flocks, with the new lambs, let out to the pastures; Taurus in a roundel. f.3 May: a Maying party making music in a boat; Gemini as a nude man and woman in a roundel. f.3v June: sheep shearing; Cancer as a lobster in a roundel f.4 July; the hay harvest; Leo in a roundel f.4v August: the corn harvest; Virgo in a roundel f.5 September: ploughing a field; Scorpio in a roundel f.5v October: killing a bull with a view of the farmyard; Libra in a roundel. f.6 November: beating flax plants to break down the stem fibres, with a man threshing corn with a flail in a doorway; Sagittarius, a centaur with bow and arrow, in a roundel f.6v December: slaughtering a pig; Capricorn in a roundel. f.7 The Betrayal and Arrest of Christ in gold on brown. f.25 Urns, masks, and a putto in a classicising grotesque design in gold on red. f.78 Foliage and intertwined branches in gold and brown. f.92 On a blue background, a pink scroll with AVE MAR[IA] GRACIA PLENA DOMIN[US TECUM] BENED[ICTA TU] in gold around a gold column

literatuur:

• Brinkmann 1997, p. 40

Catalogus 6 juli 2011 (Arcana, III), lot 26 Imhof gebedenboek, Gent en Antwerpen, 1511 een van de vroegst gedateerde werken van Simon Bening; ook werk van de Meester van de David Scènes in het Breviarium Grimani: de Doop van Christus op f. 297v; voor afbeelding zie aldaar)

literatuur:

• Lieftinck 1957
• Sotheby’s 21 juni 1988, lot 107
• Los Angeles-London 2003, nr. 139
• Christie’s 6 juli 2011 (Arcana, III), lot 26

Catalogus 1 december 2016, lot 9 Blad met Supper at Emmaus, afkomstig uit het Getijdenboek van Enriquez de Ribera, Brugge, ca 1509-1510, verluchting door Simon Bening

literatuur:

• Londen, Christie’s, Catalogus 1 december 2016, lot 9

Catalogus 14 december 2020, lot 22 los blad met Joseph of Arimathea kneeling in front of Pilate asking for the body of Christ with Nicodemus standing by; and Nicodemus and Joseph on their way to Calvary equipped with myrrh, aloe and white linen, Descent from the Cross en Lamentation, afkomstig uit het Getijdenboek van Enriquez de Ribera, Brugge, ca 1509-1510, verluchting door Simon Bening

literatuur:

• Londen, Christie’s, Catalogus 14 december 2020, lot 22

Londen, Sotheby’s

Catalogus 23 juni 1992, Lot 22 twee fragmenten met De Verschijning van Christus bij de Zee van Tiberias (1^e en 2^e episode), afkomstig uit het Getijdenboek van Enriquez de Ribera, Brugge, ca 1509-1510, verluchting door Simon Bening

literatuur:

• Sotheby’s 23 juni 1992, lot 22

Catalogus 6 juli 2000 (Ritman) Lot 57 Acuna rosarium en gebedenboek, gedateerd 1545

literatuur:

• König 1991 (2), Lechtendes Mittelalter III, nr. 34
• Sotheby’s catalogus 6 juli 2000 (Ritman), lot 57 

Catalogus 6 juli 2000 Lot 35 Twee fragmenten met Crucifixion, Veil of the Temple rent in two, afkomstig uit het Getijdenboek van Enriquez de Ribera, Brugge, ca 1509-1510, verluchting door Simon Bening

literatuur:

• Sotheby’s, catalogus 6 juli 2000, lot 35

Catalogus 6 juli 2000 Lot 77 met bijlage Capricorn getijdenboek , Brugge ca 1525-1530 verluchting door Simon Bening, de Meester van Karel V en de Meester van Vatican LAT 10293= wellicht De Meester van de David Scènes

literatuur:

• Sotheby’s catalogus 6 juli 2000, lot 77 + aparte catalogus

Catalogus 19 juni 2001 Lot 36 Getijdenboek van Kardinaal Albrecht van Brandenburg, Brugge ca 1522-23, 6 losse miniaturen in Cambridge; 1 losse miniatuur in New York, Lehman; 1 losse miniatuur in Pittsburgh; 1 blad in Amsterdam; 2 bladen in Privéverzamelingen Duitsland, 1 blad in Privéverzameling Engeland, Londen; 1 blad in Stockholm

literatuur:

• Smeyers 1998, p. 473-4
• Sotheby’s catalogus 19 juni 2001, lot 36
• Los Angeles-London 2003, p. 456 nt 7

Catalogus 7 juli 2009, lot 115 losse miniatuur met de hl. Hieronymus dan wel de opdrachtgever Albrecht van Brandenburg geknield in gebed, afkomstig uit het Getijdenboek van Albrecht van Brandenburg, Brugge, ca 1522-23

literatuur:

• Sotheby’s 7 juli 2009, lot 115

Catalogus 1 december 2020, Lot 74 The Virgo inter virgines in a landscape, on vellum pasted to panel, Brugge, ca 1530–1540 deels door Simon Bening

literatuur:

• Sotheby’s 1 december 2020, lot 74

Londen, Victoria and Albert Museum

Ms E.4575-1910 & 4576-1910 twee kalenderminiaturen, Brugge, ca 1550-1560

Ms Salting 2538 en 2600 vier kalenderminiaturen, Brugge, ca 1550 (zie ook Londen, British Library, ms add 18855)

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 180
• Kren 1983, nr. 10
• Hindman, Levi d’Ancona, Palladino & Saffiotti 1997, p. 117

L.39-1981

Inv E 635-1998 miniatuur op houten paneel met Maagd en Kind en engelen, Brugge, ca 1540-1545

literatuur:

• Los Angeles-London 2003, nr. 158

Inv P 159-1910 losse miniatuur met zelfportret, Brugge, 1558

literatuur:

• Hindman, Levi d’Ancona, Palladino & Saffiotti 1997, p. 113-115
• Los Angeles-London 2003, nr. 161

MSL/1981/39 getijdenboek, Brugge, ca 1520-1530

Londen, Waddesdon Manor

Ms 26 getijdenboek, Brugge, ca 1540 werkplaats van Simon Bening

literatuur:

• Delaissé, Marrow, De Wit 1977, ms. 26

Malibu, J. Paul Getty Museum

Ms 3 twee losse miniaturen met de Gregoriusmis en het martelaarschap van de Heilige Sebastiaan uit het München-Montserrat Getijdenboek (zie Montserrat)

literatuur:

• De Hamel 1986, pl. 201
• Los Angeles-London 2003, nr. 154c

Ms 50 twee bas-de-pages miniaturen uit een getijdenboek, Brugge ca 1550

literatuur:

• Meisterwerke im J. Paul Getty Museum 1997, nr. 52
• Los Angeles-London 2003, nr. 160

Ms 114 Livre des faits de Jacques de Lalaing, Brugge, ca 1530-1540, verluchting door Simon Bening: f. 10r de auteur in zijn studeerkamer en verluchter uit de omgeving van de Meester van Karel V: overige miniaturen

Literatuur:

• Winkler 1925, p. 157
• Art de l’enluminure 56 (March/May 2016), p. 62, ill.

Ms Ludwig IX 19 Gebedenboek van Albrecht van Brandenburg, Brugge, ca 1525-1530

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 158
• Winkler 1962/63, p. 7-107
• Euw & Plotzek 1979-1985, III, ms Ludwig XI 19
• Meisterwerke im J. Paul Getty Museum 1997, nr. 51
• Los Angeles-London 2003, nr. 145

Montreal, Museum of fine arts

Inv. 1955.1370 los blad uit getijdenboek met de Hl. Sebaldus van Neurenberg, Brugge, ca 1515-1525

literatuur:

• Leesti 1991

Montserrat, Bibliotheek van de Abdij

Ms 53 München-Montserrat Getijdenboek, Brugge, ca 1535-1540 (kalender en losse miniaturen in München, Bayerische Staatsbibliothek, clm 23638; losse bladen in Malibu, J. Paul Getty Museum, ms. 3)

literatuur:

• Los Angeles-London 2003, nr. 154

München, Bayerische Staatsbibliothek

Clm 23637 Bloemen-Getijdenboek, Brugge ca 1530

literatuur:

• München 1983, nr. 66
• Brinkmann & König 1991

Clm 23638 kalender en losse miniaturen van het München-Montserrat Getijdenboek (zie Montserrat), Brugge, ca 1535-1540

literatuur:

• München 1983, nr. 65
• Walther 2001, p. 418-419
• Los Angeles-London 2003, nr. 154

Clm 28346 getijdenboek, Brugge, ca 1515 Simon Bening, ook invloed Gerard David is merkbaar

literatuur:

• München 1983, nr. 64

New York, Brooklyn Museum

11.502 los blad uit getijdenboek met de evangelist Mattheus, Brugge, 1521 Simon Bening

11.503 los blad uit getijdenboek met de evangelist Markus, Brugge, 1521 Simon Bening

11.504 los blad uit getijdenboek met de evangelist Lucas, Brugge, 1521 Simon Bening

11.505 los blad uit getijdenboek met de evangelist Johannes, Brugge, 1521 Simon Bening

New York, Metropolitan Museum of art, the Cloisters Collection

Ms 2015.706 getijdenboek,  Brugge, ca 1530-1535 door Simon Bening

literatuur:

• London: Christie’s, catalogus 9 juli 2001, lot 35
• Jörn Günther 2015, no. 59, pp. 306–15

(Voorheen) New York, Metropolitan Museum of Art, The Robert Lehman Collection

1975.1.2481 losse miniatuur met de Pièta, afkomstig uit het Getijdenboek van Albrecht van Brandenburg , Brugge, 1522/23

literatuur:

• Hindman, Levi d’Ancona, Palladino & Saffiotti 1997, nr. 13

1975.1.2487 losse miniatuur met zelfportret, Brugge, 1558

literatuur:

• Hindman, Levi d’Ancona, Palladino & Saffiotti 1997, nr. 14
• Los Angeles-London 2003, p. 485

New York, Pierpont Morgan Library

Ms M 307 getijdenboek, Brugge, ca 1500-1530

literatuur:

• Dogaer 1987, p. 177
• Testa 1994, p. 424
• New York 2005-2006, p. 297, nt 4

Ms M 399 getijdenboek voor Da Costa, Brugge ca 1515

literatuur:

• Wieck 1997, nr. 17
• Smeyers 1998, p. 480

Ms M 451 getijdenboek, Brugge, 1531

literatuur:

• Wieck 1997, nr. 91
• Los Angeles-London 2003, nr. 148

New York, Public Library

Ms Spencer 36 getijdenboek, Brugge, ca. 1515-1520 verluchting door werkplaats van Simon Bening en andere Brugse verluchters

literatuur:

• New York 2005-2006, nr. 66

Parijs, Louvre, Cabinet des dessins

RF 3925 Los blad met portret van een man/zelfportret, Brugge, ca 1535-1536

literatuur:

• Wescher 1946 als zelfportret van Simon Bening
• Biermann 1975, p. 31, 36
• Los Angeles-London 2003, nr. 153
• Parijs 2011, nr. 168

RFML.AG.2020.5.1 Los blad met The Agony in the Garden, afkomstig uit het Getijdenboek van Enriquez de Ribera, Brugge, ca 1509-1510, verluchting door Simon Bening

literatuur:

• Londen, Christie’s, Catalogus 14 december 2020, in lot 22

RFML.AG.2020.5.2, Recto Los blad met The Crucifixion, afkomstig uit het Getijdenboek van Enriquez de Ribera, Brugge, ca 1509-1510, verluchting door Simon Bening

literatuur:

• Londen, Christie’s, Catalogus 14 december 2020, in lot 22

Parijs, Louvre, Département des peintures

RF 1987-28 los blad met boetedoende Hieronymus in wijds landschap, Brugge, ca 1525-1530

literatuur:

• Parijs 2011, nr. 167

Parijs, Louvre, Département des peintures, depot de la Fondation de France

D.L. 1973-18 los blad met aanbidding door de wijzen, Brugge, ca 1525-1530

literatuur:

• Brugge 1902, nr. 246 als volgeling Gerard David
• Winkler 1925 (1978), p. 139-140, 168 als Simon Bening
• Winkler 1962-1963, p. 15
• Parijs 2011, nr. 166

Perth, Kerry Stokes Collection

Rothschild gebedenboek, Gent of Brugge, ca 1505-1510 verluchting door Gerard Horenbout/Meester van Jacobus IV van Schotland, Simon Bening: ff. 240v hl. Antonius en 245v: hl. Bernhard van Clairvaux; Meester van de Gebedenboeken van omstreeks 1500, Meester van het Oudere Gebedenboek van Maximiliaan I, Gerard David: ff. 203v schutsengel, 207v Petrus, 227v Maria Magdalena

literatuur:

• Unterkircher 1984
• Thoss 1987, nr. 79
• Smeyers 1998, p. 473
• Walther 2001, p. 416-7
• Londen, Christie’s, Catalogus 8 juli 1999, lot 102
• New York, Christie’s, Catalogus 29 januari 2014, lot 157

Philadelphia, Free Library, Rare Books Room

Ms Lewis 6:1 los blad met Laatste Oordeel uit gebedenboek van de families Enriquez en Ribera, ca 1509-1510

Ms Lewis 6:2 los blad met Pentecost, Mocking of the Apostles, St. Peter preaching uit gebedenboek van de families Enriquez en Ribera, ca 1509-1510

literatuur:

• Testa 1991
• Smeyers 1998, p. 478

Pittsburgh, Carnegie Museum of Art

Ms 64.11.6 losse miniatuur met de hl. Gertrude van Nivelles, afkomstig uit het Getijdenboek van Albrecht van Brandenburg, Brugge, 1522-1523

literatuur:

• Hindman, Levi d’Ancona, Palladino & Saffiotti 1997, p. 99

Priveverzameling

Getijdenboek, Vlaanderen, begin 16e eeuw, omgeving Simon Bening; gelijkenis met het Hennessey handschrift

literatuur:

• Brugge 1981, nr. 118

Privéverzameling Duitsland

Losse miniatuur met de gevangenneming van Christus, Brugge, ca 1530

literatuur:

• Sotheby’s 6 juli 1964, lot 225
• Keulen 1987, nr. 77

Privéverzameling Duitsland

Losse miniatuur met de hl. Margaret, afkomstig uit het Getijdenboek van Albrecht van Brandenburg, Brugge, 1522/23

literatuur:

• Sotheby’s 11 juli 1960, lot 41b
• Hindman, Levi d’Ancona, Palladino & Saffiotti 1997, p. 99

Losse miniatuur met de besnijdenis, afkomstig uit het Getijdenboek van Albrecht van Brandenburg, Brugge, 1522/23

literatuur:

• Sotheby’s 21 juni 1988, lot 106
• Hindman, Levi d’Ancona, Palladino & Saffiotti 1997, p. 99

Privéverzameling Engeland, Londen

Losse miniatuur met de hl. Odilia, afkomstig uit het Getijdenboek van Albrecht van Brandenburg, Brugge, 1522-23

literatuur:

• Sotheby’s 11 juli 1960, lot 41a
• Hindman, Levi d’Ancona, Palladino & Saffiotti 1997, p. 99
• Christie’s 7 december 1988, nr. 13

Privéverzameling Europa

Rosarium, Brugge, na 1530, 24 bladen, 138x103mm, 11 volbladminiaturen, waaronder Vlucht naar Egypte en Voetwassing

literatuur:

• De Ricci 1935-1940, II, p. 1851, nr. 15 daar als: Vlaanderen, ca 1510, School van Gerard David
• Jörn Günther 1996, nr. 28
• Boston 2000, nr. 60

Rouen, Bibliothèque municipale

Ms 3028 (Leber 142) getijdenboek, Brugge, ca 1510-1525

San Marino, Huntington Library

Ms HM 1162 getijdenboek, Spanje en Vlaanderen, begin 16e eeuw, f. 10v en f 28 door anoniem artiest, overige miniaturen door Simon Bening

literatuur:

• Los Angeles-London 2003, nr. 151
• http://sunsite.berkeley.edu/scriptorium (2005)

St Louis, Missouri, the St Louis Museum of Art

Acc.no. 66:1952 Los blad met Christ performing Miracles, afkomstig uit het Getijdenboek van Enriquez de Ribera, Brugge, ca 1509-1510, verluchting door Simon Bening

literatuur:

• Londen, Christie’s 14 december 2020, in lot 22

Stockholm, Kungliga Biblioteket

Ms A 227 getijdenboek van Melchior Pfinzing

literatuur:

• Los Angeles-London 2003, p. 449

Stockholm, Nationalmuseum

Ms B 1699 Losse miniatuur met Christus voor Kaiaphas, afkomstig uit het Getijdenboek van Albrecht van Brandenburg, Brugge, 1522/23

literatuur:

• Hindman, Levi d’Ancona, Palladino & Saffiotti 1997, p. 99

Venetië, Biblioteca Marciana

Ms lat I. 99 Breviarium Grimani, Gent en Brugge ca 1515-1520, verluchting door Alexander Bening / alias de Meester van het Oudere Gebedenboek van Maximiliaan I; Simon Bening: f. 432v (merendeel van de) heilige maagden, 530v annunciatie, 579v Sint Antonius van Padua, 719v Maagd en Kind met vijf vrouwelijke heiligen, 788v alle heiligen, 830r mystieke attributen van de Maagd; Gerard Horenbout / alias de Meester van Jacobus IV van Schotland; de Meester van de Davidscènes in het Breviarium Grimani; Gerard David

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 200-202
• Salmi & Mellini 1972
• Breviario Grimani 1973
• Italian Libraries 1997
• Walther 2001, p. 412-415
• Los Angeles-London 2003, nr. 126

Voor verdere literatuur zie onder: Alexander Bening

Washington, DC, National Gallery of Art, Rosenwald Collection

1964.8.12 los blad uit getijdenboek met de Verrijzenis (resurrection), Brugge, ca 1530 verluchting door Simon Bening

Inv. B-22897 los blad met de Kruisiging, afkomstig uit een rosarium, Brugge, ca 1540-1545

literatuur:

• Washington 1975, nr. 49
• Testa 1986, p. 22 nt 10

Wenen, österreichische Nationalbibliothek

Cod 1858 Croy Gebedenboek, begin 16e eeuw, verluchting door Simon Bening, Gerard Horenbout en Gerard David?

literatuur:

• Brussel 1962, nr. 63
• Thoss 1987, nr. 77
• Smeyers 1998, p. 447, 452

Cod 2606 Statutenboek van de Orde van het Gulden Vlies toeschrijving aan Simon Bening is wel eens overwogen, maar lijkt toch onwaarschijnlijk

literatuur:

• Brussel 1962, nr. 94
• Thoss 1987, nr. 59
• Walther 2001, p. 471

Cod 2706 Hortulus animae

literatuur:

• Dornhoffer 1911
• Winkler 1925 (1978), p. 207
• Brussel 1962, nr. 64
• Thoss 1987, nr. 78

Wimborn, Kingston Lacy

KLA/D/3 losse miniatuur met Christus voor Annas, Brugge, ca 1530-1550

literatuur:

• Los Angeles-London 2003, nr. 152

Literatuur

1. Brugge 1902, nr. 246
2. Dornhoffer 1911
3. Destrée 1923
4. Winkler 1925 (1978), p. 119-126, 139-149, 157-8, 160, 167, 168, 169, 170, 174, 176, 177, 178, 180, 181, 186, 187, 188, 189, 190, 196, 197, 198, 200-2, 207, 209
5. Durrieu 1927, plaat XCII
6. Gaspar 1932
7. De Ricci 1935-1940, I, p. 809, nr. 324, p. 810, nr. 332; II, p. 1851, nr. 15
8. Wescher 1946
9. Baltimore 1949, nrs. 212, 214
10. Baltimore 1957, nr. 122
11. Lieftinck 1957
12. Delaissé 1959, nr. 50
13. Wescher 1959
14. Sotheby’s 11 juli 1960, lot 41a, 41b
15. Brussel 1962, nrs. 62, 63, 64, 94
16. Winkler 1962/63, p. 7-107
17. Sotheby’s 6 juli 1964, lot 225
18. Salmi & Mellini 1972
19. Breviario Grimani 1973
20. Biermann 1975, p. 29-31, 36, 268
21. Washington 1975, nr. 49
22. Delaissé, Marrow, De Wit 1977, ms. 26
23. Den Haag 1979, nr. 60
24. Kupfer-Tarasulo 1979
25. Euw & Plotzek 1979-1985, III, ms Ludwig XI 19
26. Brugge 1981, nr. 118
27. Kren 1983, nrs. 9,10 ( p. 69-85)
28. München 1983, nrs. 64, 65, 66
29. Marrow 1983
30. Unterkircher 1984
31. Marrow 1984
32. Testa 1986
33. De Hamel 1986, pl. 201
34. Dogaer 1987, p. 177
35. Thoss 1987, nrs. 59, 77, 78, 79
36. Keulen 1987, nr. 77
37. Sotheby’s 21 juni 1988, lot 106, 107
38. Christie’s 7 december 1988, lot 13
39. Hindman 1989
40. Brinkmann & König 1991
41. König 1991 (2), Leuchtendes Mittelalter III, nr. 34
42. Leesti 1991
43. Testa 1991
44. Sotheby’s 23 juni 1992, lot 22
45. Testa 1992
46. Testa 1992 (2)
47. Cambridge 1993, nrs. 29, 31, 42
48. In August Company, the Collections of the Pierpont Morgan Library 1993, p. 109,110
49. Jörn Günther 1993, nr. XXXII
50. Testa 1994
51. Jörn Günther 1996, nr. 28
52. Testa 1996
53. Brinkmann 1997, p. 40
54. Hindman, Levi d’Ancona, Palladino & Saffiotti 1997, nrs. 13, 14, p. 88, 89, 98-119, figs. 11.7, 11.8
55. Meisterwerke im J. Paul Getty Museum 1997, nrs. 51, 52
56. Randall 1997, nrs. 296, 298
57. Wieck 1997, nrs. 17, 91
58. Italian Libraries 1997, p. 258-259
59. Backhouse 1997, nr. 203, 210
60. Smeyers & Van der Stock 1997, p. 49-115
61. Nieuwdorp & Dekeyzer 1997
62. Brinkmann 1997, p. 388-9
63. Kren 1998 (1)
64. Kren 1998 (2)
65. Smeyers 1998, p. 429-432, 442-3, 447, 450, 452, 459, 462, 463, 471, 473, 474, 475, 476, 478, 480, 481, 483
66. Christie’s 8 juli 1999, lot 201
67. Boston 2000, nr. 60
68. New York, Sotheby’s, Catalogus 6 juli 2000, lot 35
69. Sotheby’s catalogus 6 juli 2000 (collectie Ritman), lot 57
70. Sotheby’s catalogus 6 juli 2000, p. 26-27 (lot 35) en p. 78-79 + aparte cat (lot 77)
71. Testa 2000
72. Christie’s, catalogus 9 juli 2001, lot 35
73. Sotheby’s catalogus 19 juni 2001, lot 36
74. Walther 2001, p. 412-415, 416-417, 418-419, 428-429, 430-431, 471
75. Ainsworth 2002
76. Baudouin 2002
77. Los Angeles-London 2003, p. 447-8, nrs. 92, 126, 139-160
78. Dominguez Rodriguez & Trevino-Gajardo 2004
79. Cambridge 2005, nrs. 57, 97, 98
80. New York 2005-2006, nr. 66, p. 295-301
81. Kren 2006
82. Sotheby’s 7 juli 2009, lot 115
83. Christie’s 7 juli 2010 (Arcana, I), lot 27
84. Christie’s 6 juli 2011 (Arcana, III), lot 26
85. Parijs 2011, p. 324-329, nrs. 166, 167, 168
86. Christie’s (New York) 29 januari 2014, lot 157
87. Bousmanne c.s. 2015
88. Jörn Günther 2015, no. 59, pp. 306–15
89. Boston 2016, nr. 117
90. Londen, Christie’s, Catalogus 1 december 2016, lot 9
91. Londen, Sotheby’s, Catalogus 1 december 2020, lot 74
92. Londen, Christie’s, Catalogus 14 december 2020, lot 22

• Bradley 1887-1889, I, p. 126 als Simon Bering
• Thieme-Becker 1907-1950
• D’Ancona & Aeschlimann 1949